O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

1-rasm. Hasharotlarni tashqi ko‘rinishida ritmik qatorlar yig‘indisini aks 
ettirilishi 

---

23
2-rasm. O‘simliklarni tashqi ko‘rinishida ritmik qatorlar yig‘indisini aks 
ettirilishi

---

24
 
3-rasm. Hasharotlarni tashqi ko‘rinishida ritmik qatorlar yig‘indisini aks 
ettirilishi
 

---

25
1.2. Muvozanat 
Agarmahsulot 
massasi 
konstruksiya 
bo‘yicha 
movozanatda 
ya’ni 
tenglanmasa, u bizga tugallanmaganday ko‘rinadi. U nafaqat fizik ko‘zga 
ko‘rinishi ham barqaror bo‘lishi kerak. Misol uchun kir yuvish mashinasini olsak. 
Faraz qilinki kir yuvish uchun suv quyadigan idishi dvigatelga nisbatan 
chekkaroqqa siljigan. Bizda shunday fikr tug‘iladiki, mashinani yoqishimiz bilan 
suv to‘kilib ketadi, haqiqatdan ham mashina massasi to‘g‘ri taqsimlangan va 
barqaror bo‘lsa ham.
Muvozanat-bu shaklning shunday holatiki, barcha elementlar o‘zaro 
balanslangan. U kompozitsiyaning asosiy massasini markazga nisbatan 
tarqalganiga bog‘liq. Yuklamani teng nuqtasini og‘irlik markaziga nisbatan 
tarqalishi. Uning barqarorligi haqida ko‘zga aniq informatsiya (ma’lumot) berdi. 
Misol qilib frezerlash (qirqish, o‘yish) dastgohini ko‘rsatamiz. Unda 
kompozitsiyali muvozanat avvalo detallar shakli, rangi, ton va plastinkasi bilan 
erishilgan.
Muvozanat ritm o‘xshash o‘simlik va hayvonot dunyosiga mansub. Piramida 
shaklidagi teraklar, kashtan bargiga, oq akasiya novdasiga, hayvonlar va qushlarga 
qarang. Bizda bir butinlik, tugallanganlik, tenglashuv taassuroti hosil bo‘ladi. 
Hajm yoki turli inshootlarning qismi, turli predmetlar muvozanati sokinlik hissini, 
ishonch va mustahkamlik (gidomlilik) uyg‘otadi.Inson ko‘zi shunday predmetlarga 
qaraganda dam oladi. Muvozanatda bo‘lmagan predmet yoki inshoot hajm yoki 
alohida qismlari mutlaqo teskari tuyg‘ularni uyg‘otadi. 
 

---

26