"matematika" fakulteti

---

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM 
ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI 
QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK UNIVERSITETI 
“MATEMATIKA” FAKULTETI
“Ameliy matematika hám informatika” KAFEDRASÍ
“Ómir qáwipsizligi hám ayrıqsha jaǵdaylarda puqaralıq 
qorǵanıw” PÁNINEN
 
 
 
Óz-betinshe jumısı 
 
Teması: 
Qawipsizlikti támiyinlew principlerı 
hám usılların analiz qılıw
 
 
 
Orınlaǵan: 
Ámeliy matematika hám 
informatika tálim baǵdarı 
3
d
-kurs studenti 
Ametov Sherxazı 
 
Qabıllaǵan: 
 
 
 
Atashov A. 
 

---

Joba: 
1.
Islep shıǵarıw processlerine qoyılatuǵın 
qawipsizlik talapları
2.
Qawipsizlikti támiyinleytuǵın texnikalıq 
qurallar
3.
Signalızaciya 
4.
Miynet qáwipsizligine tiyisli ilajlardı joybarlaw 
hám qarjı menen tamiynlew 

---

Islep shıǵarıw processlerine qoyılatuǵın qawipsizlik talapları 
Miynet qáwipsizliginiń tiykarǵı wazıypalarınan biri jumısshılardıń miynet 
qawipsizligin támiyinlew bolıp tabıladı. Zamanagóy agrosanaat óndirisi úzliksiz 
jańa texnikalar, mikrobiologik hám ximiyalıq elementler jetkiziwdi, sharwa 
malların úlken komplekslerge hám mayda fermerlik xojalıqlarına birlestiriwdi, 
jumıs processleriniń keńeyiwin, dıyxanshiliqdaǵi islerdi brigada hám shańaraqqa 
tiyisli kesip alıp islew tiykarında orınlawdı, ayırım miynet túrlerin hám de 
resursların ózgertirip barıwdı óz ishine aladı. 
Miynet qawipsizligi - miynet sharayatınıń sonday jaǵdayı, ol jaǵdayda 
jumısshılarǵa qáwipli hám zıyanlı islep shıǵarıw faktorlarınıń tásiri sheklengen. 
Islep shıǵarıw sharayatında insanǵa jaraxat jetkeziliwi bul fizikaliq hám ximiyalıq 
qáwipli islep shıǵarıw faktorları bar ekenin ańlatadı. 
Fizikalıq qáwipli islep shıǵarıw faktorları - bul háreketdegi mashinalar, 
úskenelerdiń háreketdegi elementleriniń tosilmaǵanliǵi, qozǵalıwshı buyım, 
materiallar, úskene hám materialları ústki bóleginiń joqarı yamasa tómen 
temperaturada bolıwı, elektr tarmaqlarınıń qáwipli chastotalı joqarı basımdaǵı 
hawa hám gazdıń portlaǵandaǵi energiyası hám basqalar. 
Ximiyalıq qáwipli islep shiǵariw faktorları - adam organizmine oyıwshı, 
uwlı zatlı hám qıshıtatın elementlardıń tásir etiwi menen ańlatpalanadı. Arnawlı bir 
qáwipli islep shıǵarıw faktorlardıń kelip shıǵıwı texnologiyalıq process, úskene 
konstruktsiyasi hám jumıstı sholkemlestirgenlik dárejesine baylanıslı boladı. 
Qáwipli islep shıǵarıw faktorlarınıń kelip shıǵıw ózgeshelikine qaray, 
kórinip turǵan hám kórinbeytinlerge bolıw múmkin. Kórinip turǵan, qáwipli, sırtqı 
belgileri menen ayqın ańlatpalanadı : mısalı, mashinanıń háreketleniwshi bólimleri, 
jalın, kóterilip hám asılıp turǵan júk. Kórinbeytuǵın qáwipli mashinalar, 
mexanizmler, úskeneler hám ásbaplarda jasırın kemshiliklerdiń bar ekenligine 
baylanıslı. Jasırın qáwipti, sonıń menen birge jumıs sheńberiniń tiǵilıwı hám 
pataslıǵı, ásbap, úskenelerdi óz maqsetinde paydalanbaǵanlıǵı, úzilgen elektr 

---

sımları, jumısshılardıń nadurıs hám qáte háreketleri hám basqalar tuwdırıwı 
múmkin. 
Islep shıǵarıw jaraxatlarınıń aldın alıw - júdá quramalı kompleks bolıp, 
dáslep, injener, texnikalıq qánigelerden, sonıń menen birge medicinalıq hám basqa 
tarawdaǵı qánigelerden bólek itibar qaratıwdı talap etetin mashqala bolıp tabıladı. 
Mashina hám mexanizmlerdiń qáwipli dóńgelekleri. Eger jumısshılar
jaraxatlanıwına baslawshı bolǵan qáwipti keltirip shıǵarıwshı mashinalar menen 
málim aralıqta islemeseler baxıtsız hádiyse júz beriwi múmkin.
Insannıń turmısı hám salamatlıǵına tásir etetuǵın qáwipli maydanı qáwipli 
sheńber dep ataladı. 
Qáwipli sheńber mashinanıń háreketleniwshi, aylanıwshı bólimlerinde, júk
qasında, kóterip-túsiretuǵın transport qurallarında qozǵatilatuǵın júk átirapında 
payda bolıwı múmkin. Jumısshılardıń kiyim hám shashların úskenelerdiń 
háreketdegi bólimlerin tartıp ketiw múmkinshiligine iye qawipli sheńber qawip-
qater tuwdıradı. Júdá kóp jaraxatlar jumısshılardaǵı asılıp jatqan kiyimlerdi awıl 
xojalıǵı mashinalarınıń tosilmaǵan kardanli uzatpaları orap ketiwi sebepli júz 
beredı. 
Texnologiyalıq processlerge qoyılatuǵın qawipsizlik talapları texnologiyalıq
hújjetlerde kórsetilgen bolıwı shárt. Jumıs jayınnan sırtda islep atırǵanda 
bólmelerdi hám maydanlardı tańlawǵa úlken itibar qaratıw kerek. Sonıń menen 
birge, úzliksiz islep shıǵarıw processleriniń qawipsizligin, úskenelerdi tuwrı 
jaylastırıw hám jumıs jayların aqılǵa say shólkemlestiriw menengana támiyinlew 
múmkin. Materiallardı, tayın ónimdi hám islep shıǵarıw shıǵındıların saqlaǵanda, 
qáwipli islep shıǵarıw faktorlarınıń júz bolıwınan qorǵanıw kerek.
Óndiriste islewge ruxsat etilgen adamlardıń fizikalıq múmkinshiliklerin hám 
miynet qásiyetlerin esapqa alıw shárt. Xızmet etiwshi xızmetkerler atqarıp atırǵan 
jumıslarına muwapıq miynet qawipsizligi boyınsha kásiplik tayarlıqtan ótken 
bolıwı kerek. 

---