O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`limvazirligi

Ilk o‘spirinlar aql-idrokining xususiyatlari 
Ilk uspirin barcha faoliyat boskichida mustakil fikr yurita olmasligi uning psixikasidagi jiddiy 
kamchilikdir. Ilk uspirinlarga adabiy kaxramon kiyofasini ifodalash, asar mohiyati, mazmuni va goyasi 
yuzasidan mustakil holda xukm va xulosa chikarish topshirilganda ular, birinchidan, asarni ukishgan, 
birokxech kanday xulosa chikarishmagan, ikkinchidan, mavzuga ijodiy yondashmasdan ukituvchining xar 
bir suzini esda sakdab olib, xech uzgarishsiz Kaytadan aytib berishga xarakat kilishgan, uchinchidan, o`zlari 
maktabdan va sinfdan tashkari faoliyatlarida eshitganlari, ukiganlari bilan ukituvchining axboroti, 
ma’lumoti asosidagi xabarni umumlashtirib javob berishgan, turtinchidan, o`z fikrlarini bayon etishga 
kiynalganlarida asardan kuchirmalar keltirishgan. 
Ukuvchilarda nazariy tafakkurni shakllantirishda to‘garak va fakultativ mashgulotlar, kasbiy fanlar 
muxim axamiyatga ega. Shuningdek, ilk o`spirin o`quvchining mustakil fikrlashini rivojlantirishda 
ukituvchilar, sinf rahbarlarining siymolari muxim rol uynaydi. O`qituvchilar ilk o`spirinlarda 
o`rganilayotgan narsa va xodisalarning obyektivligi, xaqqoniyligi, tugriligiga ishonch hosil kilishlari, 
ulardan kanoatlanishlari va ularni isbotlashga urgatib borishlari zarur. Ikkinchidan, fan o`qituvchilari 
ularni narsa va hodisalar tugrisida original fikr yuritishga yullashlari keraq Uchinchidan, ukuvchilarning 
mashgulotlarda kullanaverib, ma’naviy eskirgan bir kolipdagi suzlardan, iboralardan foydalanishlariga yul 
kuymasliklari keraq Turtinchidan, fan ukituvchilari uspirin yigit va kizlarga bilimlarini amaliyotga tatbiq 
kilishni urgatishlari shart, buning uchun ularda amaliy malakalarni shakllantirishga xarakat kilishlari 
lozim.
Tafakkur boshka psixik jarayonlardan ajralgan xolda rivojlanishi mutlakr mumkin emas. Shuning 
uchun tafakkur rivojlanishi bilan birga ukuvchining nutk faoliyati xam usadi. Bu esa ukuvchida uz fikrini 
tugri, anik, ifodalash malakasini tarkib toptiradi, nugkining tuzilishini takomillashtiradi va lugat boyligini 
yanada oshiradi. Ilk uspirin adabiy asarlarni ukish va tushunish orkali mustakil fikrlashga, muloxaza 
yuritish va munozaraga urgana boradi. Unda asta-sekin tabiat va jamiyatga uzining nuktai nazari, e’tikrdi, 
Karashi shakllanadi. Ma’lumki, shaxsning ana shu fazilatlari fikrlashi, mustakil uilashi, tugri xukm va xulosa 
chikarishi, kat’iy karorga kelishining natijasidir. Yigit va kizlarning adabiy asarni baxolashi, u xakda shaxsiy 
fikrlarini bildirishi, muammoli tomonlari yuzasidan baxslashuvi va hokazolarda insoniy xislatlarnin-g 
muayyan lyar:~:kada ishtirok etishi akd tankidiyligining aynan uzginasidir. Turmushda uchraydigan 
nourin tankidiylik esa ilk uspirinning badiiy didi va xayotiy tajribasi zaifligidir.
Ilk uspirinlikda utiladigan darslar, laboratoriya ishlari va amaliy mashgulotlar, referat, konspekt 
yozish kabi ta’limiy faoliyat turlari yangicha ta’lim muassasasi ukuvchilari uzlashtirishi zarur materiallarni 
mustakil xolda tushunishga olib keladi. Bu ishlar kundan-kunga kuprok axamiyat kasb etishi natijasida 
tafakkur tobora faol, mustakil, ijodiy tuye olib boradi. Bularning barchasi ilmiy-nazariy tafakkurning 
shakllanishiga, tevarak-atrofdagi vokelikning umumiy konuniyatlari, bilish kobiliyati usishiga, akliy 
imkoniyatlar vujudga kelishiga, tabiat va jamiyat rivojlanishining krnunlarini anglab olishga muxim shart-
sharoitlar yaratadi.