M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov farg‘onaning umurtqali

Qora shaqshaq – Sturmus vulgaris L.
Chumchuqsimonlar turkumining chug„urchuqlar oilasiga kiradi. Tanasi 
ixcham, qanotlari uzun bo„lishi bilan boshqa chumchuqsimonlardan ajralib turadi, 
dumi kaltaroq, keng, tumshug„i ingichka, uzun. Patlari qora, tovlanma ko„rinishga 
ega. Qanot patlari ichida oq dog„lari bo„lgani uchun chiporroq ko„rinishga ega 
bo„ladi. Bizga kelib ketuvchi qushlardan, G„arbiy Yevropada qishlaydi. 
O„zbekistonga chug„urchuqlar fevralning oxiri mart oyi boshlarida uchib kelib, 
daraxt kovak-kandiklariga uya quradi. Ba‟zida uylarning karnizlariga, jar 
yoqalariga ham uya quradi. Sun‟iy o„rnatilgan "uyalar"dan bola ochishda 
foydalanadi. Uyalarini erkagi va makiyoni barg, hashak-xushaklar, qushlarning 
patlaridan quradi. Uyalarida 4-6 tuxum bo„ladi, 14-15 kun erkagi va makiyoni 
navbatlashib tuxum bosadi. Bolalarini 16-18 kun ota-onasi uyada boqib, uchirma 
qiladi. Tashqarida 14-15 kun boqadi. Bolalarini hasharotlar, ularning qurtlari va 
qo„ng„izlar bilan boqadi. Bulardan tashqari tut, gilos, olcha, uzum mevalari va 

---

29 
jo„hori, 
bug„doy, 
arpa, 
mosh 
o„simliklarining donlari bilan ovqatlanadi. 
Lekin meva va don ovqatning 30-40 
foizini tashkil etadi xolos. Chug„urchuq 
Farg„ona shahrida uyalarini uylarning 
karnizlariga, daraxt kovaklariga quradi. 
Kuz oylarida uchib ketish oldidan bir 
necha o„nlab galalar hosil qiladi. 
Bu 
qushlar 
bog„dorchilikka 
va 
donchilikka keltirgan zarariga nisbatan, 
ko„proq hasharotlar bilan ovqatlanib 
foyda keltiradi. Chug„urchuqlarni himoya qilish kerak. Bahor oylarida bog„larda 
sun‟iy uyalar qilib, bu qushlarni jalb qilish foydadan xoli emas.