|
www.ziyouz.com kutubxonasi
10
qavmlarini hindilarga qarshi gijgijlaydi. Johillardan besh-o‘ntasi ko‘chaga chopib
chiqadilar-u hindlar muqaddas hisoblaydigan va ko‘chada bexavotir yurgan govmish
sigirni yerga ag‘anatib, bo‘yniga pichoq tortadiar. «Masjid mehrobiga cho‘chqaning
o‘ligini tashlab ketganlarning jazosi budir!» deyishib sigirning kattakon son go‘shtini hind
ibodatxonasining sajdagohiga osib qo‘yadilar. Shu tarzda har ikki tomonning ham diniy
e’tiqodlari qattiq haqoratlanadi-yu, qirg‘in boshlanib ketadi. To shahar hokimi — qutval
bundan xabar topib, ikki yuz navkari bilan yetib kelguncha va qirg‘inni to‘xtatguncha ikki
tomondan o‘n yetti kishi halok bo‘ladi, yetmish-sakson odam yaralanadi.
Jarohatlanganlar orasida Nizomning otasi ham bor edi. U behuda qirg‘inning oldini
olmoqchi bo‘lib oraga tushgani uchun kimdir tosh otib boshini yorgan edi.
Bu hodisalarni o‘z ko‘zi bilan ko‘rgan Nizom sigir-u cho‘chqa bahonasida odamlarni
qirg‘in qilgan johil imom-u brahmanlarni butun vujudi bilan yomon ko‘rib qoldi.
Nizomning otasi esa bunday diniy adovatlardan baland turgan va chin insonlikni ilohiyot
darajasiga ko‘tarib ulug‘lagan Kabirga avvalgidan ham ortiq ixlos qo‘ydi. O‘zining Kabir
ta’limotiga sodiqligini va diniy nizolardan baland turishligini el-yurt oldida isbot etish
uchun hind qizi bilan to‘ng‘ich o‘g‘lining to‘yini albatta o‘tkazadigan bo‘ldi. O‘sha to‘polon
tufayli to‘xtab qolgan to‘y tayyorligi kuzning mezon oyida nihoyasiga yetdi. Nizomlarning
daryo bo‘yidagi hovlilari gulshodalar bilan bezandi. Dasturxonlarga shirinliklar, xurmolar,
norinjlar, boshqa anvoyi mevalar qo‘yildi. Kelin-kuyov oq, sariq, pushtirang
gulshodalardan to‘qilgan maxsus shomiyonaga* kirib o‘ltirdiar.
Ularga nikoh o‘qish uchun mahalla imomini ham, hind brahmanini ham chaqirishmadi,
bhaqtiga ixlos qo‘ygan sakson yoshlik bir mo‘ysafid kelinning qo‘lini kuyovning qo‘liga
tutqazdi-yu, Jaloliddin Rumiy va Kabir she’rlaridan kuyladi. Bu she’rlarda «riyokor imom-
u brahmanga ishonma, dilingdagi muqaddas tuyg‘ularga ixlos qo‘y, inson, ilohiyot sening
o‘zingdadir» degan ma’no bor edi. Bu ma’no, albatta, taqvodor shayxlar bilan mutaassib
brahmanlarni talvasaga solib qo‘ydi. Axir butun xalq masjid-u ibodatxonaga bormay
qo‘ysa na brahmanni, na mullani tan olmasa, xayri-ehsonni kim beradi? Ruhoniylarning
tirikchiligi qanday o‘tadi? Obro‘-e’tibori qayoqda qoladi? Bu ketishda el-ulus podshoga
ham itoat etmay qo‘yadi, hokimiyatni tutib turgan diniy mafkura vayron bo‘ladi!
Johil shayxlar va brahmanlar to‘y arafasidayoq shahar hokimiga murojaat qilib,
shoshilinch choralar ko‘rish kerakligiga, masjid-u ibodatxonani yomonlab yurgan
dahriylar xalq orasida isyon chiqarishi va yangi qirg‘inlarga sabab bo‘lishi mumkinigiga
uni ishontirgan edilar. Daryo bo‘yidagi to‘y xursandchiligi avjiga chiqqan paytda birdan
ellik-oltmish otliq navkar qamchi o‘ynatib, qilich yalang‘ochlab kirib keldi. Kabirning
isyonkor she’rlarini kuyga solib aytayotgan xonandalarni qamchi bilan urib haydab
yubordilar. Kelin-kuyov kirib o‘ltirgan shomiyona gulshodalari qilich zarbalaridan tilka-
pora bo‘ldi. Navkarlar ketidan tayoq ko‘tarib kirgan muhtasiblar g‘ayridinga uylanmoqchi
bo‘lgan muslim yigitning nikohini harom deb e’lon qildilar. Nizomning otasi bunga qarshi
e’tiroz qilgan edi, uning qo‘llarini orqasiga bog‘latib, hibsga olib ketdilar.
— Otam hali ham zindonda yotibdi, — og‘ir tin olib hikoyasini tugatdi Nizom. — Bultur
machitga tashlab ketilgan cho‘chqaning o‘ligini muhtasib un-dan ko‘rayotgan emish.
Tuhmatni qarang!
— Otangiz podshoga arz qilsalar bo‘lmaydimi? — kuyunib so‘radi Hamida.
— E, podsho osmonda, otam yer ostidagi zindonda! Ikki orani poraxo‘r amaldorlar bilan
aldamchi shayxlar to‘sib olmishlar. Podsho o‘shalarning gapiga ishongay!
Yigit bu so‘zlarni aytganda uning ko‘zlarida isyonkorona bir o‘t yonganini Aminat ham
ko‘rdi-yu, o‘z boshiga tushgan asiralik kulfatlarini esladi. Nizomga hamdardlik bildirib:
— Bu dunyoda adolat o‘zi yo‘q! — dedi. — Zamona mudom zo‘rniki!
Zamona zo‘rlariga yaqin bo‘lgan Hamida yakkalanib, noqulay ahvolga tusha boshladi.
Humoyun va Akbar – Avlodlar dovoni (roman). Pirimqul Qodirov
Do'stlaringiz bilan baham: |
