Jo`rayeva A

 
18.2. Organizmda moddalar tashilishining ahamiyati va turlari. 
Moddalarning tashilishi yoki bir joydan ikkinchi joyga o`tkazilishi faqatgina 
moddalar almashinuvi emas, balki organizmning umumiy hayot faoliyati uchun 
ham zarur. Moddaning tashilishi ko`proq bog’lovchilik vazifasini bajaradi, 
masalan, hujayraning ichida yoki to`qima va organizmlar metabolizmning turli 
qismlari orasida bog’lovchilik vazifasini bajaradi.
Moddalarning tashilishi bo`lganligi sababli organizmning biokimyoviy 
ixtisoslashgan organ va to`qimalari bo`lishi mumkin, bu esa har bir to`qima va 
organda fermentlar toplamining sintezi uchun energetik va plastik resurslarini , 
tejash imkonini beradi. Masalan, yog’ to`qimasi turli xil substratlardan 
triasilglitserinlarning hosil bo`lishiga ixtisoslashgan va bu bilan boshqa 
to`qimalarni ularni ko`p miqdorda sintez qilishdan ozod qiladi. Zaruratga qarab 
yog’ to`qimadan lipidlarning mobilizatsiyasi amalga oshadi hamda u bilan to`qima 
va organlar ta’min etiladi.
Moddalarning tashilishi quyidagi mexanizm asosida boradi: 
1. Mexanik tashilishi: 
a) Tashuvchisiz; 

---

150 
b) Tashuvchi bilan; 
2. Diffuzion tashilishi: 
a) Oddiy diffuziya (passiv tashilish); 
b)yengillashgan diffuziya (yengillashgan tashilish); 
3). Faol tashilishi: 
a) Birlamchi faol tashilish; 
b) ikkilamchi faol tashilish; 
4. Elektroforetik tashilish; 
5. Vezikulyar tashilishi (sitoz); 
a) Pinositoz (endositoz); 
b) Ekzotsitoz.