62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

DOSYA
İST
ANBUL
’UN CUMHURİYET DÖNEMİ MODERN MİMARLIK MİRASI
Resim 4. Uygulama 
aşamasından 
görünüm, 1965 
(SALT Araştırma, 
Fazıl Aysu Arşivi).

---

bölümünü, yapılan tescilin iptal edilmesi ama-
cıyla mülk sahibi ilgili firma(lar) ve/veya hukuki 
temsilcileri tarafından ilgili birimlere sunulan 
dilekçeler oluşturur. Bunlar, binanın tüm özgün 
niteliklerini kaybetmiş, güvensiz ve benzeri çok 
sayıda dönem örneği olması nedeniyle (!) korun-
maya değer olmadığı ve koruma amaçlı tescil 
kararının kaldırılması talebini içermektedir.
Uzun süren yazışmalar ve tescile yapılan iti-
razlar sonrasında, mülkiyet sahibi ve kullanıcısı 
tarafından ekonomik ömrünün tamamladığı 
düşünülen bina Kültür Bakanlığı’ndan alınan 
izinle satılır. Bu kez binanın deprem güvensizli-
ği konusu bir koruma sorunu olarak gündeme 
gelir. Koruma Kurulu dosyasında yer alan taşıyı-
cı sistem raporunda, binanın 2007 Deprem 
Yönetmeliğinde öngörülen tasarım güvenliğine 
sahip olmadığı, orta büyüklükte bir deprem 
etkisinde hasar görebileceği ve can güvenliği 
açısından tehlike yaratacak durumda olması 
nedeniyle kapsamlı olarak güçlendirilmesinin 
zorunlu olduğu, bu güçlendirmenin ancak çok 
sayıda kolonun mantolanmasının yanı sıra her 
iki doğrultuda ilave edilecek yeterli sayıda beto-
narme perde ile sağlanabileceği, böyle bir güç-
lendirmenin ekonomik olmadığı aynı zamanda 
mekân kullanımını olumsuz etkileyeceği, uygu-
lamanın gerektiği gibi yapılmaması durumunda 
binanın istenilen güvenlik durumuna getirile-
meyeceği, bu nedenle Deprem Yönetmeliği 
esaslarına uygun olarak hazırlanacak proje çer-
çevesinde yeniden inşa edilmesinin uygun ve 
gerekli bir çözüm olduğu görüşü ve kanaati 
belirtilmiştir. Taşıyıcı sistem ile ilgili rapor bina-
nın yıkılmasını meşrulaştır. Yapılan değerlendir-
me yapının taşıyıcı sistemine yönelik nitelikli ve 
duruma özel bir iyileştirme projesi üzerinde bir 
çalışma yapılmaksızın, olabilecek sıradan bir 
yaklaşımı tarif ederek sonucun mekân kullanım-
larını etkileyeceği üzerinde durmakta ve taşıyıcı 
sistemi, binayı yeniden inşa etmenin en uygun 
çözüm olduğuna dikkat çekmektedir. Bu bakış, 
ne yazık ki 1930-1980 yılları arasında gerçekle-
şen modern mimarlık örnekleri için koruma 
sorununun temelini oluşturur: Binalar, yönet-
melik ve malzeme ömürlerine bağlı nedenlerle 
‘güvensiz’ olarak tanımlanmakta, böylelikle 
yıkım, yeniden yapım
11
ya da yerini değerlendir-
me eylemi meşrulaşmaktadır.
Yenileme ile yeniden yapım, koruma açısın-
dan farklı anlamlar içerir. Yenileme, yapının mev-
cut fiziksel durumunu iyileştirmeyi, eksilen, nite-
liğini kaybetmiş bileşenlerinin değiştirilmesi ya 
da bazı donatılarının çağın gereklerine bağlı ola-
rak güncellenmesini, böylelikle yapının zaman 
içinde varlığını sürdürmesini amaçlar. Yaşamın 
doğal döngüsüne uygun bir durumdur; yapı, 
yaşamını sürdürdüğü zamanın eklerini, izlerini 
bedeninde taşır. Mevcut bir binanın yaşamını 
sürdürmesi, mekân ve tasarım ilkelerine uygun 
ve çağdaş yenilemelerle sağlanabilir. Nitelikli bir 
yenilemenin, yapının korunması ve sürdürülmesi 
önemsenen değerlerine saygılı ve duyarlı bir yön-
tem içermesi aranılan temel koşut olmalıdır. 
Yeniden yapım/rekonstrüksiyon kavramı ise her-
hangi bir nedenle bir kısmı veya bütünü yitirilmiş 
simgesel veya çevresel anlam taşıyan kültür mira-
sının yeniden yapımını
içermektedir. Yeniden 
yapım, bu bağlamda çok özel koşullarda uygula-
nabilecek bir müdahale yöntemi olarak değerlen-
dirilmelidir (Ahunbay, 2017). Önemli bir ölçüt 
ise yapının tüm bilgilerine ulaşmayı ve mevcut 
izleri belgelemeyi önemli kılar. İçerdiği gerilim 
ise binanın hangi döneminin yeniden yapımda 
değerlendirilecek olmasıdır. Tüm bu nedenler-
den dolayı koruma, yenileme ya da yeniden 
yapma eyleminin günümüz mimarlığının kuşku-
suz en önemli tartışma alanını oluşturduğunu 
söylemek, sanırım yanlış olmayacaktır.
Bir yapının yenilenmesi veya yeniden yapıl-
ması kararı yapı ile ilgili tüm aktörlerin nitelikli 
katılımı ile gerçekleşebilir. Başak Sigorta Binası 
örneğinde ise koruma çabası mülkiyet sahibi ve 
kullanıcıya karşı, müellif ve kurul tarafından 
52 
mimar•ist 2018/2