O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

kadi-
varlarni
ishlatishdan ko‘ra, o‘z yerla-
rini qishloq jamoalarining kam yerli a’zolariga ijaraga berish-
ni afzal ko‘radilar. O‘sha zamonda ijarachilar 
«barzikor» 
yoki 
«qo‘shchilar»
deb atalardi. Barzikor-qo‘shchilarning sheriklik-
ka ekkan yerlardan oladigan hissasi turlicha edi. Agar barzi-
Yer egaligining
turlari
Iqto mulki
Barzikor-qo‘shchilar

---

59
kor o‘z urug‘i va qo‘shi bilan dehqonchilik qilsa, uning hissasi 
hosilning 1/3, 1/4 yoki 1/5 miqdorida belgilanardi. Na qo‘shga 
va na urug‘likka ega bo‘lmagan qo‘shchi hosilning 1/10 yoki
1/12 ulushiga ega bo‘lardi. Davlat soliqlari (xiroj va ushr) yer 
egasidan ham, qo‘shchilardan ham alohida-alohida olinar edi.
Somoniylarning harbiy yurishlari, hukm-
ron sulolaning ichki nizolari, mahalliy 
hokimlarning boshboshdoqlik harakatla-
ri borgan sari avj olib bordi. Oqibatda 
mamlakatda iqtisodiy tanglik sodir bo‘ldi. Hatto harbiylar, shu 
jumladan, amirning muntazam turk sarbozlari qo‘shiniga maosh 
to‘lash uchun mablag‘ topilmaydi. Bunday og‘ir ahvoldan chi-
qish uchun 
942-yilda
aholidan ikki marta soliq undirib olinadi. 
Behad tartibsizlik mamlakatda vaziyatni yanada keskinlashtirib, 
aholi turli tabaqalarining hokimiyatga qarshi qo‘zg‘alishiga sa-
bab bo‘ladi.
Siyosiy vaziyat