O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

Chag‘on
ukasi 
Hurzod
boshliq xalq 
qo‘zg‘olonidan qo‘rqib, 
711-yil
da Qutay-
baga yordam so‘rab murojaat qiladi. Hur-
* Arab xalifaligi – barcha hokimiyat Muhammad (s.a.v.)-
ning o‘rinbosarlari (xalifalar) qo‘lida to‘plangan davlat
VIII asr boshlari
da arablar Movaroun-
nahr hududini to‘liq bosib olishga kiri-
shadilar. 
704-yil
da 
Qutayba ibn Mus-
lim
Xurosonga noib qilib tayinlanadi. Qutayba harbiy yurishni 
705-yil
da Balx viloyati atroflarini zabt etishdan boshlaydi. Tez 
orada Chag‘oniyon hokimi jangsiz taslim bo‘ladi. 
707-yil
da Qu-
tayba katta qo‘shin bilan 
Poykand
ni qamalga oladi. 
50 kunlik
qamal natijasida Poykand egallanib, qo‘lida qurol tutishga qodir 
bo‘lgan barcha erkak zoti qirib tashlanadi, shahar esa vayron 
etiladi. So‘ngra Qutayba qo‘shini Buxoro tomonga yo‘l olgan. 
Narshaxiyning yozishicha
, Buxorxudotlar hokimiyati hududi
12 ta yirik qo‘rg‘on va ayrim shaharlardan iborat edi. Bu davrda
vohada hukmdor xoqonining tojdor tasviri ostida «
Buxorxudot
» 
degan yozuv bilan zarb etilgan kumush dirham muomalada 
bo‘lgan. Davlatni 
Tug‘shoda
(692–724) boshqargan. Buxorolik-
lar har yili xalifalikka boj to‘lashga, uylarining yarmini arablar- 
ga bo‘shatib berishga majbur etiladi.
Qutayba Buxoro shahrining markazida joylashgan zardush-
tiylar ibodatxonasini jome masjidiga aylantirdi, sug‘diy yozuvda 
bitilgan asarlarni yo‘qotdi. Mahalliy aholini islom diniga kiri- 
tishga hara kat qildi. Shu maqsadda masjidga kelib ibodat qiluv-
chilar uchun hatto 2 dirhamdan pul hadya etishni joriy etdi.

---

36
zod garchi dushman qo‘li bilan tor-mor qilinib o‘ldirilsa hamki, 
Xorazmshoh bundan o‘z mustaqilligini yo‘qotib, arablarga boj 
to‘lashga majbur bo‘ldi. Uning qo‘shini esa Qutaybaning harbiy 
yurishlarida ishtirok etishga majbur etiladi.
Qutayba fathidan so‘ng 
Xorazm
diyori 
shimoliy
va 
janubiy
qismlarga ajralib ketgan. Uning shimoliy qismi 
Gurganj
(Ko‘hna 
Urganch) miri, janubiy qismi esa 
Xorazmshoh
tomonidan bosh-
qarilgan. Ularning har ikkisi ham xalifalikka bevosita bo‘ysunib,
har qaysisi alohida-alohida xiroj to‘lagan.