O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

18-§. XI–XII ASRLARDA IJTIMOIY-IQTISODIY HAYOT
Tayanch tushunchalar: 
«dehqon» atamasining yangi mazmuni
XI asrda Movarounnahrga kirib kelgan 
ko‘chmanchi chorvadorlar dehqonchilik 
maydonlarini toptab, oyoqosti qiladilar. 
O‘tloq va yaylovlarga aylantirilgan ekinzorlar qoraxoniylar xo-
nadonining tayanchi hisoblangan qabilalarning asosiy mulkiga 
aylantiriladi.
Mahalliy mulkdor dehqonlar bilan chorvador ko‘chmanchilar 
o‘rtasida ziddiyat kuchayib, dehqonlarga qarshi kurash keskin 
tus oladi. Qoraxoniylarning tazyiqi oqibatida mulkdor dehqon-
lar jon saqlash maqsadida o‘z yerlarini tashlab ketishga majbur 
bo‘ladilar. 
Qoraxoniylar hukmronligi davrida mahalliy mulkdor deh-
qonlar yer-suv mulklaridan hamda mamlakatda tutgan siyosiy 
mavqelaridan ajralib, jamiyat hayotida o‘zining ilgarigi o‘rni va 
ahamiyatini butunlay yo‘qotadilar. 
XI asrdan boshlab yerdan foydalanishda 
iqto tartiboti
juda keng yoyiladi. Qora - 
xo niylar tomonidan hukmron sulola na - 
mo yan dalaridan tashqari oliy darajali har biy lar, davlat ma’mur-
lari va mahalliy zodagonlarga ham katta-katta yer maydonla-
ri iqto tarzida hadya qilinadi. Iqto tartibi qoraxoniylar uchun
bo‘ysundirilgan mam lakatlar aholisidan tegishli soliqlarni
un dirish boshqarishning eng qulay shakli hisoblangan.
Shunday qilib,