A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

4.3 .2 . «Muraqqa’yi Mir Alisher»
“ M uraqqa’yi Mir Alisher” yoki “ M ajm ua’yi murosilot” ( “ Maktublar 
to 'p lam i”) o ‘z davrining nufuzli ruhoniylari — Abdurahmon Jomiy (1414— 
1492), xoja Ubaydulla Ahror (1404—1492), xoja Ahrorning o ‘g ‘li xoja 
M u h am m ad Yahyo (1500-yili oldirilgan), xoja Ahrorning safdoshi va 
kuyovi Mir Abdulawal Nishopuriy (1495-yili vafot etgan) va boshqalarning 
Sulton Abu Said Mirzo (1451 — 1469), Sulton Husayn Mirzo va Alisher 
Navoiyga y o ila g a n maktublarini o ‘z ichiga oladi.
U s h b u t o ‘p l a m A l i s h e r N a v o iy t o m o n i d a n tu z i l g a n i u c h u n
“ M uraqqa’yi Mir Alisher” yoki “ Navoiy albom i” nomi bilan ham ataladi. 
T o ‘plam XIX asrning yirik ziyolilaridan biri Buxoro qozi kaloni Sharifjon 
Maxdum sadri Ziyo kutubxonasida bo'lgan va undan Alisher Navoiy
1 A h m e d o v B. Yu q. asar. 9 3 —9 5 - b c tla r.
34

---

nomidagi Xalq kutubxonasining Sharq qo'lyozmalari bo'limiga, va undan 
keyin — 1943-yili 0 ‘zbekiston F an lar akademiyasining Sharqshunoslik 
instituti qo'lyozm alar fondiga o ‘tkazilgan. U 2178 tartib raqami bilan 
saqlanmoqda.
T o 'p lam d a Abdurahm on Jom iyning xatlari 334 ta bo'lib, ular shaxsiy 
m azm unda. Ko'pchiligi har xil iltim osnom alardan iborat. Ularda soliq 
va jarimalarning og‘irligi va soliq yig‘uvchilarning zulm -u bedodligi, 
Temuriyzodalarning o ‘zaro nizosi tufayli mam lakat va xalq ahvolining 
og'irlashgani, shuningdek, madrasa talabalariga yordam berish to'g'risidagi 
Alisher Navoiy, Sulton Husaynga iltim osnomalardan iborat.
Xoja Ahrorning maktublariga kelsak, ular 128 ta bo'lib, ular m azm unan 
A b d u ra h m o n Jom iy xatlariga o'x shashdir. U larda M o v a ro u n n a h r va 
Xurosonning XV asrning II yarmidagi ijtimoiy-siyosiy ahvoli, Samarqand 
hokimi Sulton Abu Said Mirzo va Xuroson podshohi Sulton Husayn 
Mirzo (1469—1506) o'rtasidagi o g'ir m unosabatlar, soliq va jarimalar, 
xususan tam g 'a solig'ining og'irligi va uni imkoni bo'lsa, bekor qilish 
masalalari ko'tariladi. Tinimsiz harbiy yurishlar va o'z aro urushlarning 
pirovardida fojiaga olib kelishini Temuriylarga uqtirishga harakat qilinadi. 
Masalan, Xoja A hror Sulton Abu Saidga yo'llagan bir maktubida uni 
Ozarbayjon ustiga, uning hukm dori Q ora Y usuf ustiga qilmoqchi bo'lgan 
yurishiga qarshi chiqadi. Maktubda, “ Hargiz az Marv naguzarid” (“ Hargiz 
M arv d an nariga o 't m a s i n l a r ”) d eb o c h iq ogoh lan tirg an i yozilgan. 
M a ’lumki, o ‘sha yurish natijasi Sulton Abu Said uchun fojia bilan tugadi. 
1469-yilgi jangda u halok bo'ldi.