A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

7.3.17 . «Tarixi jadidayi Toshkand»
“Tarixi jadidayi T o s h k a n d ” ( “T o s h k e n tn in g yangi tarixi” ) nom li asar 
muallifi M u h a m m a d Solih Toshkandiydir. U n in g to 'liq ismi M u h a m m a d
Solih d o m la R ahim Qoraxoja o'g'li. Tarixchi 1830-yilda tug'ilgan, vafot 
e t g a n y ili n o m a ’l u m . B o s h l a n g ' i c h m a ’l u m o t n i b o b o s i m u l l a
A bdurahim xojadan (u Qiyot m ahallasida joylashgan B e k m u h a m m a d b iy
m a s j i d i d a i m o m b o 'l g a n ) o l g a n , s o ' n g B e k la rb e g i va x o ja A h r o r
m a d r a s a la r id a o 'q ig a n . F a r g 'o n a n i n g Q o ' q o n (1 8 5 3 - y .) , M a r g 'i l o n ,
N am an g an va O 'sh (1853-y.) shaharlarida, keyinchalik Buxoro, Sam arqand, 
Qarshi, Shahrisabz va boshqa shaharlarda bo'lib, m ad rasad a olgan bilimini 
kengaytirdi. 1863-yildan boshlab, ilgari bobosi im o m lik qilgan masjidda 
im o m bo'lib xizmat qildi, ayni paytda dars h a m berib turdi.
M u h a m m a d Solih turli ilm lar, tarix, geografiya, ad ab iv o t, tib d a n
x a b a rd o r b o 'lg an keng m a ’lum otli kishi edi, lekin unin g tarixga rag'b ati 
k o 'p ro q bo 'lg an . U Abu T ohirxoja(X IX asr)n in g “ S a m a riy a ”siga o 'x sh a sh
T o s h k e n t, unin g tarixi va osori atiqalariga b ag 'ish lab bir asar yozishni 
k o 'p d a n orzu qilib yurgan va n ih o y a t, 1863— 1888-yillari m aq sa d ig a
erishgan. A sar ikki jild d a n iborat.
2 45

---

B irinchi j ild d a q a d im z a m o n l a r d a n t o XV asr o x irig ach a S h a r q
m a m la k a tla r id a , s h u n in g d e k , O ' r t a O s iy o d a b o 'l i b o 't g a n v o q e a la r, 
ikkinchi jild d a esa Q o 'q o n xonligining XV asr oxiridan — Z a h ir id d in
M u h a m m a d B o b u r d av rid an t o X IX a srn in g 80-yillarigacha b o 'lg a n
ijtimoiy-siyosiy ahvoli, m a d a n iy hayot haqidagi qim m atli m a ’lu m o tla rn i 
uchratamiz.
Asar hali biron tilga tarjim a qilinm agan q o 'ly o z m a . Faqat T o sh k e n td a , 
O 'z R FA S h arqshunoslik institutida u n in g uch nusxasi mavjud, tartib 
raqam lari № 7791, 1 1 0 7 2 -7 3 , 5732. K itob va unin g muallifi to 'g 'r is id a
A .O 'r in b o y e v , O .B o 'r iy e v la r 1983-yili “ T o s h k e n t M u h a m m a d S o lih
tavsifida (X IX a s r)” nomli risola c h o p etganlar.
2007-yili O '.S u lto n o v bu asar to'g'risidagi n o m z o d lik dissertatsiyasini 
yoqladi va kitob n a s h r etdi.