A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

4.3. Huquqiy hujjatlar va yozishmalar
Xoja A hrorga tegishli vasiqa va v aqfnom alar. Bu turdagi hujjatlar 
k o 'p va ularni arxiv va m u zey larn in g fond larid an , s h u n in g d e k q o 'ly o z m a
kitoblar saqlanayotgan kutubxonalardan topish m u m k in . Yirik sharqshunos 
o lim a O .D .C h e x o v ic h (1912—1982) O 'z b e k is to n Respublikasi F a n la r
akad em iy asin in g Sh arq sh u n o slik instituti va O 'z b e k is to n Respublikasi 
Davlat arxivi fo n d larid a saqlanayotgan vasiqa va v a q fn o m a la r fondini 
k o 'p yillar d a v o m id a qu n t bilan o 'rg a n d i va ular ichida Xoja U baydulla 
A hrorga tegishlilarini ajratib olib, m atn i va ruscha tarjim asi va maxsus 
ta dqiqot bilan birga q o 'sh ib 1974-yili “ С а м а р к а н д с к и е д о к у м е н т ы X V -
XVI в е к о в ” no m i bilan n a s h r etdi.
164

---

Xoja U b a y d u lla A h r o r o ‘z davrining badavlat o b r o ‘li kishisi b o ‘lib, 
m a m la k a tn in g ijtimoiy-siyosiy h ay o tid a k a tta n u fu zg a ega b o ‘lgan. U ni 
shu darajaga y e tk azg an o m illa rd a n biri bu u n in g q o ‘lida t o ‘p la n g a n k atta 
yer-suv va m o l - m u l k b o 'ld i. Tarixiy m a n b a la rn in g guvohlik berishicha, 
unin g 300 jufti nov (bir juft h o ‘kiz y o rd a m id a h a y d a b ekiladigan yer) 
yeri, s h a h a rla rd a t i m (usti yopiq b o z o r), d o ‘k o n , h a m m o m , karvonsaroy, 
te g irm o n , m oyjuvozlari b o ‘lgan.
X o j a U b a y d u l l a A h r o r m a ’r i f a t l i va r a i y a t p a r v a r k i s h i e d i . 
D a ro m ad in in g bir qismini xayrli ishlarga sarflagan, xalq manfaatini him oya 
qilgan. M a sa la n , 1463-yili T e m u r iy z o d a U m a r s h a y x M irz o T o sh k e n t 
xalqidan k a tta m iq d o r d a xiroj talab qilganda, Xoja U b a y d u lla A h ro r uni 
o ‘z hisobidan t o ‘lab yuborgan; h u n a r m a n d la r va b o z o r ahlid an olinadigan 
t a m g ‘a solig‘iga qarshi c h iq q a n , u n in g o ‘zi va m ulki b a r c h a soliqlardan 
o z o d qilinganiga q a ra m a y , ayrim yillari h a m m a q ato ri xiroj, u s h r va 
b o sh q a soliqlar — m a ’u n o ti d evoniya va navoibi su lto n iy a t o ‘lab turgan.
Xoja U b ay d u lla A h r o r h a r yili S u lto n A h m a d M irzo (1458—1494, 
M o v a r o u n n a h r h u k m d o r i) n in g devoniga 80 m in g m a n (4,32 kg.ga teng) 
g 'allan i xiroj o ‘rn id a yuborib tu rg an ; yiliga u n g a xirojning bir q ism in i—
10 m in g k u m u s h ta n g a berib turgan.
Xoja Ubaydulla Ahrorga tegishli vasiqa, vaqfnoma va boshqa huquqiy hujjatlar 
hali boshqa yerlaidan h a m topiladi. Lekin, O.D.Chexovich nashr qilganlarining 
o ‘zi ham 0 ‘zbekistonning XV—XVI asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini 
o ‘rganishda birinchi darajali manbalardan biri b o lib xizmat qiladi.