Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari

 
Ustunliklari 
1. Ijod qiluvchi 
2. Moslashuvchan 
3. Xissiy idrokdan foyadalanadi 
4. Xar tomonlama 
5. Keng qamrovli bilimdan foydalanadi
 
Kamchiliklari 
1. Sun’iy oldindan dasturlashtiriladi 
2. Aytib turish kerak 
3. Belgili idrokdan foyadalanadi 
4.Tor yoʻnalishli 
5. Maxsus bilimdan foydalanadi
 
 
Bu tizimlarni afzalliklari va kamchiliklarini taxlil qilib, inson eskpert asosiy 
afzalliklari, u koʻp soxada, masalan, ijodkorlikda, topqirlikda, ma’lumot uzatishda va 
umuman mazmunan SIdan ustunlikka ega. 
Oddiy axborotni qayta ishlovchi dasturlardan ETning farqli tomonlari: 
1) an’anaviy komp’yuter dasturlari - ixtiyoriy qoʻyilgan masalaga ular doim bir xil 
jarayonlar ketma - ketligida yondashishadi; ET xar bir qoʻyilgan masalaga xususiy echim 
daraxtini quradi; 
2) ET ixtiyoriy simvolli ifodani (masalan, konsteptual, makon va zamon 
munosabatlari) qayta ishlaydi. Agar oddiy dasturlarda maqsad - sonli qiymatlarni 
xisoblash, oʻzgarmaslarni toʻplash va xotiradan chiqarish boʻlsa, ET uchun maqsad - 
ob’ektlar va xodisalar oqimini kuzatishda oldindan asosli koʻrsatmalar va tavsiyalar 
berishdan iborat; 
3) agar an’anaviy dasturlar matematik qoidalardan kelib chiqsa, ET ishlashi esa 
belgilarni qayta ishlashga va evristik muloxazalarga asoslanadi. ET inson tafakkurini, 
aniqlangan muammolarning faraz qilingan echimlarini imitastiya qiladi, keyin ulardan eng 
mos, toʻgʻri keladiganini tanlaydi. Bunda eng oldin keraksiz echimlarni tashlab yuboriladi. 
Bundanda koʻproq, u egallangan sub’ektiv bilimlarga bogʻliq boʻlmagan tarkibiy 
tuzilishidan foydalanadi, tadqiq qilingan inson tizimini xayotiy muammolar echimiga 
ekspertiza oʻtkazilishini qabul qilinadi. Muammolarni turli tomondan qarashni tizimli 
taxlili tufayli, u shundaygina toʻgʻri keladigan emas, balki eng yaxshi echimni beradi. ET 
butunlay insoniy ekspertizaga bogʻliq.
Ekspert tizimlarini axborot tizimlari sinfi sifatida koʻrib chiqish mumkin. U 
foydalanuvchining roziligidan qat’iy nazar ma’lumotlarni taxlil va taxrir eta oluvchi, 

---

qarorni taxlil etib qabul qiladigan, taxliliy-tasnifiy vazifalarni bajara oladigan ma’lumotlar 
va bilimlar bazasiga ega. Jumladan, ekspert tizimlari keladigan axborotlarni guruxlarga 
boʻlib tashlay oladi, xulosa chiqaradi, identifikastiyalaydi, tashxis qoʻyadi, bashoratlashga 
oʻrgatadi, sharxlab beradi va xokazo.
Ekspert tizimining boshqa axborot tizimlaridan afzalliklari quyidagicha:

yaqin davrlargacha komputerda echish qiyin yoki umuman echib boʻlmaydigan deb 
sanaluvchi murakkab masalalarning yangi sinfini echish, optimallashtirish va (yoki) 
baxosini olish imkoniyati; 

dasturchi boʻlmagan foydalanuvchiga (pirovard foydalanuvchilar) oʻz tilida suҳbat 
yuritish va kompyuterdan samarali foydalanish uchun axborotni vizualizastiyalash 
usullarini qoʻllash imkoniyatini ta’minlash; 

yanada ishonchli va malakali xulosa chiqarish yoki qaror qabul qilish uchun ekspert 
tizimini mustaqil oʻrganish, bilimlardan foydalanish qoidalari, ma’lumotlar, bilimlarning 
toʻplanishi; 

foydalanuvchi axborot yoʻqligi tufayli yoki axborotning xaddan ziyod rang-
barangligi, yoki xatto kompyuter yordamida xam odatdagi qarorni qabul qilishning 
choʻzilib ketilishi tufayli echa olmaydigan savollar yoki muammolarni xal etish; 

takomillashgan asboblar va ushbu tizimdagi foydalanuvchi mutaxassisning shaxsiy 
tajribasidan foydalanish xisobiga yakka tartibdagi ixtisoslashgan ekspert tizimlarini 
yaratish imkoniyati; 

ekspert tizimining asosi qaror qabul qilish jarayonini shakllantirish maqsadida 
tuzilgan bilimlar majmui (bilimlar bazasi) sanaladi.