Najmiddin komilov tadqiqotlarida tasavvuf va komil inson masalalari talqini

Xoja Ahmad Yassaviy qarashlari mohiyatini anglash uchun, 
shubhasiz tasavvuf ta’limoti ruknlariga murojaat qilish lozimdir
, - deb
yozadi muallif, - 
Tasavvuf o‘zini anglash va shu orqali Allohni sevib tanish 
va bilish ilmi hisoblanadi. O‘z-o‘zini anglash, o‘z nuqsonlarini, ayb-u 
qusurini anglash demakdir. Shunday ekan, tasavvufni insonning o‘z
vujudi, nafsiga qarshi isyoni, o‘z-o‘zidan qoniqmaslik, noroziligi sifatida 
talqin etish o‘rinlidir. Holbuki, insonning bosh vazifasi - o‘z Tangrisini 
topish, Unga intilish bo‘lmog‘i kerak
».
1
N.Komilov Yassaviyning tarkidunyochilik aqidasi mohiyati ustida
to‘xtalib, uni quyidagicha sharhlaydi: «
Ahmad Yassaviy va umuman barcha
tariqat ahli fikriga ko‘ra, Iloh yo‘lini tanlagan solik dunyoviy ashyolar, ya’ni 
mol-mulk bilan bog‘liq tashvishlardan xalos bo‘lishi lozim. Shundagina
solikning qalbi butkul Alloh ixtiyorida bo‘ladi. Allohning g‘ayri (Raqib)
yodidan qutuladi. Chunki Xudo muhabbati va dunyo muhabbati bir-birini
inkor etuvchidir. Axir ajdodlarimiz hayot deb, tirikchilik deb ruhni va
uning sohibi Tangrini bilganlar. Moddiylikni ular latif ruhning ziddi-
zindoni hisoblaganlar, jumladan, vujudimiz ham. Hattoki, dunyodagi hayot,
tiriklik ne’mati oxiratdagi abadiy hayot uchun sarflanuvchi vosita, xolos. 
Ayni haqiqat bo‘lgan bu qarash berilsa, uning ishqi yolg‘on, qilmishi riyo,
xalqni gumroh etuvchi shaytondir, deydi Ahmad Yassaviy
»
2
. 
1
Komilov N.Tasavvuf. Birinchi kitob. Toshkent, “Yozuvchi" nashriyoti.18-bet. 
2
Komilov Najmiddin. Tasavvuf. T.: Movarounnahr, O’zbekistan, 2009. 333 -335- betlar. 

---

30 
Ko‘rinadiki, adabiyotshunos N.Komilov ilmiy tadqiqotlarida Sharq va 
o‘zbek mumtoz adabiyotida tasavvufiy qarashlarning maydonga kelishi va 
badiiy adabiyotda tutgan o‘rniga masalasini o‘rganish yetakchi ahamiyat kasb 
etadi. Olim birinchilardan bo‘lib, tasavvuf adabiyotining tarixi va musulmon 
xalqlari olamida tutgan o‘rnini tarixiy, badiiy va ilmiy asarlar orqali tadqiq etdi.