Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

 

-

 

Tashkilot faoliyati samaradorligini baholash;

 

O’rganish obektiga qarab, ichki auditning quyidagi turlarini ajratib ko’rsatish 

mumkin: 

-

 

Boshqaruv tizimining funktsional auditi; 

-

 

Boshqaruv tizimining tashkiliy-texnikaviy auditi; 

-

 

Tashkilot boshqaruvining kompleks auditi; 

-

 

Faoliyat turlari auditi; 

-

 

muvofiqlilik bo’yicha audit. 

Ichki auditning turlariga tegishli belgilarning tasniflanishi 

Belgilar  

Turlari 

Auditorlik 

tekshiruvi 

o’tkaziladigan 

obektlar 

tizimi 

Alohida  bo’limning  auditi.  Oddiy  boshqaruv 

tizimiga ega bo’lgan tashkilotning auditi  

Amalga 

oshirishning 

davriyligi 

Birlamchi 

Bir martalik 

Operativ 

Yakuniy 

Moliyaviy 

hisobotlarni 

shakllantirishda  BHMSning 

qo’llanilish darajasi 

Faoliyatiga  BHMSga  moliyaviy  hisobot  beruvchi 

tashkilot  va  xoldinglar  auditi.  Ma’lumotlarni 

shakllantirish  jihatidan  BHMS  bo’yicha  moliyaviy 

hisobot topshiruvchi tashkilot va xoldinglar auditi.  

Tashqi  audit  hizmati  bilan 

o’zaro aloqasi 

Tashqi audit bilan bog’langan 

Tashqi audit bilan bog’lanmagan 

Funktsiyalari 

Boshqaruv  tizimining  samaradorligini  nazorat 

qilish va baholash. 

Audit moliyaviy hisobotining aniqligini tasdiqlash 

---

 

 

174 

Firmalar bo’limlari auditi. 

 

Boshqaruv  tizimining  funktsional    auditida  barcha  bo’limlardagi  ishlab 

chiqarish va samaradorlik baholanadi. 

Boshqaruv 

tizimining 

tashkiliy 

- 

texnikaviy 

auditida 

tashkilot 

bo’limlarining  texnologik  va  tashkiliy  masalalarining  ichki  audit  nazoratini 

nazarda tutadi. 

Bunda quyidagilar: 

-

 

tashqi  vakolatli  organlar  tomonidan  o’rnatilgan  qonun  osti  meyoriy 

hujjati, standartlariga;  

-

 

boshqaruv  organlari  tomonidan  belgilangan  normativ  qoidalar  va 

vazifalarga rioya qilishdir. 

Tashkilot  boshqaruvining  kompleks  auditi  –  korporativ  boshqaruv 

tamoyillariga  asoslangan  holda  korxonaning  nafaqat  moliyaviy  xo’jalik 

faoliyatini  balki  boshqaruv  faoliyatini,  ichki  nazoratning  mukammal  tashkil 

etilishini  va  albatta  korxonaning  buxgalteriya  hisobiga  oid  barcha  boshlang’ich 

hujjatlari,  aktivlar  va  majburiyatlar  yuzasidan  to’liq  inventarizatsiya  o’tkazishni 

nazarda tutadi.  

Faoliyat 

turlari 

auditi 

aktsiyadorlik 

jamiyatlari 

hamda 

holding 

kompaniyalarini  bir  nechta  faoliyat  turlari  ham  mavjud,  ya’ni  ishlab  chiqarish, 

xizmat  ko’rsatish  hamda  savdo  sotiq  kabilardir.  Ichki  auditorlar  ushbu  faoliyat 

turlariga muvofiq o’z reja va dasturlarini ishlab chiqishlari lozim.  

Muvofiqlilik  bo’yicha  audit  korxona  faoliyati,  shu  faoliyatga  doir 

ma’lumotlar  mavjud qonun hujjatlarga  qanchalik  mos  kelayotganligini  yoki shu 

qonun hujjatlar buzilgan hollarni aniqlashga qaratilgan tekshiruv. 

Muvofiqlik  auditiga  misol  tariqasida  daromad  solig’ini  to’lash  jarayonini 

keltirish  mumkin.  Ushbu  jarayonda,  daromad  solig’ini  to’lash  vaqtida  Soliq 

kodeksidan chetga chiqigan hollar bo’lgan yoki bo’lmaganligi tekshiriladi. 

Ichki  auditorlar  o’z  ish  faoliyati  jarayonida  nafaqat  kuzatuv  kengashi 

qarorlari bilan balki qonunlar, qarorlar, farmonlar kabi me’yoriy huquqiy hujjatlar 

---

 

 

175 

bilan  bevosita  tanishib,  ularni  o’rganib  borishi,  kerak  bo’lsa  rahbariyatlarni 

hamda  kuzatuv  kengashini  ular  bilan  amalda  ta’minlab  borishi  kerak.  Chunki 

korxonaning  rivojlanish  pog’onalari  ko’p  jihatdan  ichki  auditorlarga  bog’liq 

bo’lishishi kerak.