O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

qor  qoplami  qalinligi
  shimoliy  yarim 
sharning  o‘rta  va  yuqori  kengliklarida  10  %  ga  kamaygan.  XX  asr  davomida 
ko‘llar  va  daryolarda  yillik  muzlash  davri  taxminan  ikki  haftaga  qisqarganligi 
ehtimoldan  holi  emas.  Mana  shu  vaqt  mobaynida,  qutbdan  tashqari,  ko‘pchilik 
regionlardagi  mashhur  tog‘  muzliklarining  deyarli  barchasi  chekindi.  Oxirgi  o‘n 
yillikda Arktikada bahor va yoz vaqtlarida muz qoplamining davomiyligi 10 – 15 
% ga, muzning qalinligi esa yozning oxiri va kuzning boshida 40 % ga kamaydi. 
Dunyoning  ko‘plab  regionlarida  yog‘inlar  miqdorining  ortishi  kuzatilmoqda.  Har 
o‘n  yillikda  shimoliy  yarim  sharning  o‘rta  va  yuqori  kengliklaridagi  ko‘plab 
rayonlarida yog‘in miqdorining 0,5 – 1,0 % ga ortishi kuzatilmoqda. Bu holat bulut 
qoplamining  2  %  ga  ortishi  sharoitida  ro‘y  bermoqda.  Qurqlikning  tropik 
rayonlarida, 10
0
 shimoliy kenglik va 10
0
 janubiy kengliklar oralig‘ida ham, aytish 
mumkinki,  atmosfera  yog‘inlari  miqdori  har  o‘n  yillik  davomida  0,2  –  0,3  %  ga 
ko‘paymoqda.  Ikkinchi  tomondan,  XX  asr  davomida  shimoliy  yarim  sharning 

---

 
34 
subtropik  rayonlarida,  ya’ni  o‘ninchi  va  o‘ttizinchi  shimoliy  parallellar  orasida 
yog‘in  miqdorining  har  o‘n  yillik  davomida  0,3  %  ga  kamayishi  qayd  etildi. 
YUqoridagilar  bilan  bir  qatorda  Afrika  va  Osiyoning  ayrim  qismlarida 
qurg‘oqchilikning takrorlanishi va jadalligi ortdi. 
XX  asr  davomidagi  iqlim  o‘zgarishi  issiqxona  effekti  hosil  qiluvchi  gazlar 
va  aerozollar  konsentratsiyasining  ortishi  bilan  bog‘liq  holda  kutilgan  oqibatlar 
bilan  mos  tushadi.  Isishning  makonda  kuzatilayotgan  qonuniyatlari  modellar 
asosida tuzilgan prognozlarga mos kelmoqda. Masalan, Er yuzasidagi o‘lchashlar 
hamda  meteorologik  zondlar  va  sun’iy  yo‘ldoshlar  yordamida  bajarilgan 
o‘lchashlar ham Er yuzasining isiyotganligini, stratosferaning esa soviyotganligini 
ko‘rsatmoqda. Shu bilan birga Er atmosferasi okeanlar ustida materiklar ustidagiga 
qaraganda sekin isiydi. Bu jarayonlar suvning yuza qatlamlarining quyi qatlamlari 
bilan  tez  almashinadigan  va  issiqlikni  okeanning  chuqur  qatlamlariga  tarqatuvchi 
rayonlarda  ayniqsa  sezilarli  bo‘ladi.  Yana  bir  misol  shuki,  aerozollar  ta’siriga 
uchragan rayonlarda isish sur’atlari kamayadi. 
Shunday  qilib,  oxirgi  ellik  yilda  kuzitayotgan  isish  asosan  antropogen 
faoliyat tufayli ekanligini tasdiqlovchi yangi va ishonchli dalillar mavjud.  
Umuman  olganda,  kelajakda