O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Iqlimning  tez  va  to‘satdan  o‘zgarishini
  ham  e’tibordan  chetda  qoldirib 
bo‘lmaydi.
 
Lekin dengiz sathining katastrofik ko‘tarilishiga olib keladigan, g’arbiy 
Antarktika muz qalqonining parchalanishiga o‘xshash juda keskin o‘zgarishlarning 
XXI  asr  davomida  bo‘lish  ehtimoli  juda  kichikdir.  Regional  miqyosda  iqlimga 
sezilarli  ta’sir  ko‘rsatadigan  okean  sirkulyasiyalarining  o‘zgarishi  (masalan, 
Evropani isitadigan Golfstrimning so‘sayishi) bir necha o‘n yilliklardan keyin ro‘y 
berishi  mumkinligi  haqidagi  faktlar  ham  mavjud.  Lekin,  shunga  o‘xshash 
o‘zgarishlarning issiqxona effekti hosil qiluvchi gazlar ta’siridagi isish sababli ro‘y 
berishi  mumkinligi  hozircha  noma’lum.  Golfstrimning  kuchsizlanishini 
ko‘rsatadigan  ihlimiy  modellar  ham  kelajakda  butun  Evropa  miqyosida  isish 
bo‘lishidan darak bermoqda. 
Yer  iqlimi  hozirning o‘zidayoq o‘tmishdagi  issiqxona  effekti  hosil qiluvchi 
gazlar  chiqindilarga  «moslashmoqda».  Iqlimiy  sistema  global  energetik  balansni 
saqlash  uchun  ham  issiqxona  effekti  hosil  qiluvchi  gazlar  konsentratsiyasiga 
«ko‘nikishi» lozim. Bu degani shuki, iqlim o‘zgarmoqda va bu jarayon issiqxona 
effekti  hosil  qiluvchi  gazlar  miqdorining  o‘sishi  mobaynida  davom  etaveradi. 
Bugungi kunda olimlar doimiy ravishda boyib borayotgan ma’lumotlar bazasining 
global  isishning  umumiy  ko‘rinishlarini  tasdiqlayotganligiga  hamda  iqlimiy 
sistemadagi boshqa o‘zgarishlarga ishonch hosil qilganlar. 
O‘lchashlar natijasida olingan ma’lumotlar o‘rtacha havo haroratining XIX 
asr  oxiridan  buyon  0,6 

  0,2 
0
S  ga  ko‘tarilganini  qayd  etmoqda.  Bu  kuzatishlar 
iqlimning 
hozirgi 
kungacha 
bo‘lgan 
isish 
darajasini 
prognozlashda 

---

 
33 
foydalaniladigan  modellar  asosida  tuzilgan  prognozlar  bilan  mos  tushadi. 
Ta’kidlash  lozimki,  aerozollarning  sovituvchi  ta’siri  hisobga  olinganda  moslik 
yanada ortadi. 
Asosiy isish
 1910 – 1940 yillarda kuzatilgan hamda 1976 yildan shu 
kungacha  davom  etmoqda.  Ehtimol,  shimoliy  yarim  sharda  (tegishli  tahlilni 
amalga oshirishga imkon beradigan ma’lumotlar mavjud bo‘lgan rayonlarda) XX 
asrdagi  isish  sur’atlari  va  davomiyligi  oxirgi  ming  yildagi  har  qanday  davrga 
nisbatan  katta  bo‘ldi.  Bundan  tashqari,  1990  yillar  ming  yillikning  eng  issiq  o‘n 
yilligi, 1998 yil esa eng issiq yil bo‘lganga o‘xshaydi.  
Bu  davrda