Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги мактабгача муассасалар ходимларини қайта тайёрлаш

Саводга тайѐрлаш бўйича амалий машқ 
Болалар, ―L‖ товушига сўз топ ўйинини ўйнаймиз. ―L‖ товуши  ундош товуш. Мен ―L‖ 
товушини айтганимда истаганча чўзиб айта олмайман.
Оғзимни кузатинг ―L‖. Бунда тилим қаерга тегяпти? (Юқори тиш ва милкка). Ана шулар 
―L‖ товушини чўзиб айтишимга тўсқинлик қилди. Товушлар тўсиққа учраса, қисқа 
айтилса ундош товуш дейилади. ―L‖ товуши қисқа айтилди, тўсиққа учради. Биз яна 
қандай ундош товушларни ўрганганмиз? (―N‖) 
Шунинг учун ―L‖ товушини ундош товуш деб номлаймиз. 

---

29 
Болажонлар, энди “Тез айтишни, кўп айтиш” ўйинини ўйнаймиз. 
Лайлак келса тулкивой, 
Ликобчада берар чой. 
Тарбиячи ―L‖ товушининг сўз бошида келган расмларни (Лайлак, лола, лаган, лавлаги) 
келган расмларни кўрсатади. Болалар тарбиячи билан биргаликда расмларни 
номлайдилар. 
Болалар билимини текшириш ва мустаҳкамлаш учун саволлар : 
1. Сиз кимга яхшилик қилгансиз? 
2. Яхшилик ҳақида мақол айтинг. 
4-машғулот 
Мавзу: Расмларни номлаш (―Z‖
товуши) ва улар иштирокида гап тузиш 
Мақсад: Расмларни номлаганда сўздаги ҳар бир товушни тўғри талаффуз қилиш. 
Болаларга берилган расмлар асосида мустақил гап тузишга ўргатиш. Сўзлар гапда 
боғланиши ҳақида тушунчаларини мустаҳкамлаш.Сўзларни бўғинларга бўлиш. 
Вазифалар: 
Расмлар орқали гап ҳақида тушунчаларини мустаҳкамлаш, луғатни фаоллаштириш.
Боғланишли нутқ—гап тузиш кўникмаларини шакллантириш. 
Нутқнинг ифодалилигини тарбиялаш.
Гапни сўзларга бўлишга ўргатиш. 
Кутилаѐтган натижалар:
Расмлар асосида гап тузишга ўрганадилар. 
Грамматик жиҳатдан тўғри сўзлашга интилади 
Керакли жиҳозлар: 
Турли мавзуларда расмлар 
Машғулотнинг бориши. Тарбиячи: Бугун болалар, сиз билан ―Z‖
товуши иштирок этган
расмларни кўрамиз, улар ҳақида гап тузамиз. 
-Бу қандай парранда? (ғоз)
-Мен ғоз ҳақида гап туздим. ―Зумрад ғозларга дон берди‖.
-Сиз ғоз ҳақида қандай гап тузган бўлар эдингиз?
(Болалар жавоблари: ғоз ―ғо-ғо-ғо‖ деб овоз чиқаради; ғознинг палопонлари бор; ғоз 
сувни яхши кўради ) 
-Баракалла, болалар, ҳозир мен сизга расмлар тарқатаман. Сиз расмга қараб гап тузасиз. 
Тарбиячи: - Нодир, сенда қандай расм бор, номла.
Нодир:-менда узум расми бор. 
Тарбиячи: узум сўзида ―Z‖ товуши сўзнинг қаерида келяпти? 
Азиз: узум сўзида ―Z‖ товуши сўзнинг бошида келяпти. 
Тарбиячи: узум сўзини бўғинга бўл. 
Азиз: у-зум 
Тарбиячи:- у-зум сўзи неча бўғин экан? 
Азиз: у-зум сўзи икки бўғин экан 
Тарбиячи:- узум ҳақида қандай гап туздинг? 
Азиз: - узум пишди. 
Тарбиячи: тузган гапингда нечта сўз бор? 
Азиз:-иккита 
Тарбиячи: -қандай сўзлар? 
Азиз: - ―узум‖, ―пишди‖ 
Тарбиячи: -тўғри, Азиз иккита сўздан иборат гап тузди. Узум пишди. Гапда узум биринчи 
сўз, пишди иккинчи сўз.
Тарбиячи шу тариқа болалардан ―Z‖ 
товуши иштирок этган сўзлардан гап тузишларини 
сўрайди. Болаларнинг сўздаги товушларни тўғри талаффуз қилишларига, тузилган гапда 
сўзларнинг боғланишига эътибор беради. Машғулот давомида албатта жисмоний дақиқа 
ўтилиши лозим. 

---

30