Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

192 

 

ishlash,  uning  chiqindilaridan  to‗la  foydalangan  holda  barcha  mahsulotlar  ishlab 

chiqarishni anglatadi.  

Kombinatsiya  bir  geografik  nuqtada,  hatto  korxonalar  birlashmasi  doirasida 

kattaroq joy yoki rayonda ham bo‗lishi mumkin. Xalq xo‗jaligi tarmoqlari orasida 

esa u ayniqsa, qora va rangli metallurgiya, kimyo, o‗rmon, oziq-ovqat, yengil va 

qurilish  sanoatiga  tegishlidir.  Xullas,  qayerda  ―kombinat‖  so‗zini  uchratsak,  uni 

o‗sha  sohada  ko‗ramiz,  hatto  aholiga  xizmat  ko‗rsatuvchi  tarmoqlarda  ham 

(maishiy xizmat kombinatlari). 

Sanoatda  kombinatlar  texnologik  jihatdan  bog‗liq  bo‗lgan  zavod  yoki  bir 

necha sexlardan tashkil  topgan bo‗ladi. Masalan,  qora  metallurgiya  kombinatlari, 

aniqrog‗i,  to‗liq  siklli  kombinatlar  cho‗yan,  po‗lat  va  prokat  ishlab  chiqaruvchi 

zavodlar  birlashmasidir.  Agar ularning  bittasi  bo‗lma-sa,  u holda  kombinat to‗liq 

siklga  ega  emas  (Bekoboddagi  O‗zbek  metallurgiya  kombinati  xuddi  shunday 

korxonalardan). 

To‗qimachilik kombinatlari yigiruv, bo‗yoqlash, tayyorlash sexlaridan iborat. 

Xomashyo bitta paxta tolasi yoki pilla mahsuloti; go‗sht kombinatida ham yagona 

xomashyo  asosida  bir  necha  mahsulot:  go‗sht,  konserva,  kolbasa  kabi  boshqa 

go‗sht  mahsulotlari  olinadi.  Uning  chiqin-disidan,  masalan,  suyak  va  qondan 

qishloq xo‗jaligi va tibbiyot sohasida foydalanish mumkin, terisi esa oshlangandan 

so‗ng  charm-poyafzal  sanoatida  ishlatiladi.  O‗rmon,  sement-shifer,  kimyo 

kombinatlarining tuzilishi  ham  xuddi  shunday. Qolaversa, Markazlashgan  issiqlik 

elektr stansiyalari ham kombinat xususiyatiga ega, chunki ular, ayni paytda, elektr 

energiyasi va par (bug‗) beradi. 

Shunday  qilib,  kombinatsiya  sanoat  tarmoqlarining  ko‗pchiligiga  xosdir. 

Faqat  mashinasozlikda  ―kombinat‖  so‗zini  uchratmaymiz,  ammo  mohiyatan  bu 

yerda  ham  u  mavjud,  zotan  metalldan  asosiy  mahsulot  bilan  bir  qatorda,  keng 

iste‘mol  mollari  ham  ishlab  chiqariladi.  Masalan,  Toshkentdagi  Chkalov  nomli 

---