Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

168 

 

a) 

moddiy  ishlab  chiqarish

  –  ya‘ni  sanoat,  qishloq  va  o‗rmon  xo‗jaligi, 

qurilish,  transport  va  aloqa  (kommunikatsiya  tizimi),  savdo  va  umumiy 

ovqatlanish, moddiy texnika ta‘minoti (logistika);  

b) 

nomoddiy  yoki  ijtimoiy-madaniy  sohalar

  –  ya‘ni  madaniyat,  ta‘lim 

tizimi,  sog‗liqni  saqlash,  fan,  boshqaruv  uy-joy  va  kommunal  xizmat,  xizmat 

ko‗rsatish (servis) va axborotlar tizimidir. 

Iqtisodiy  jihatdan  rivojlangan  mamlakatlar  tajribasi  shuni  ko‗rsatmoqdaki, 

XX  asrning  50-yillaridan  boshlab  ITI  ta‘sirida  moddiy  sohalardagi  chuqur  sifat 

o‗zgarishlari  ijtimoiy-iqtisodiy  sohalar  taraqqiyotiga  yoki  iqtisodiyotning 

ijtimoiylashuviga  kuchli  ta‘sir  etmoqda.  Natijada,  moddiy  sohalarga  nisbatan 

―murakkab – servis‖ sohalarining YaMM dagi hissasi uzluksiz ortib bormoqda. Bu 

jarayon  deyarli  barcha  bozor  iqtisodiyoti  mamlakatlari  uchun  xos  bo‗lib  ishlab 

chiqarish  kuchlari  rivojlanishi  va  taraqqiyotida  hamda  ularni  mamlakatlar, 

mintaqalar va xalqaro ko‗lam-da hududiy joylashishida ham o‗zgarishlarni yuzaga 

keltirmoqda. 

Ishlab  chiqarish  kuchlarini  joylashtirish  va  rivojlantirishning  asosiy 

tamoyillari: 



 

 ishlab  chiqarish  tizimlarini  xomashyo  manbalari,  yoqilg‗i  va  ener-giya 

resurslar, iste‘mol mintaqalariga yaqin joylashtirish; 



 

 yuqori  samarali  bo‗lgan  tabiiy  resurslarni  o‗zlashtirish  va  majmuali 

foydalanish tizimini barpo qilish; 



 

 mamlakat va mintaqalarda ekologik holatni sog‗lomlashtirish, atrof-muhitni 

muhofaza  qilish  va  tabiiy  resurslardan  foydalanishning  samarali  mexanizmini 

ishlab  chiqish  va  amalga  oshirish,  tabiatdan  foydalanishning  boshqaruv  tizimini 

takomillashtirish; 



 

 xalqaro  kommunikatsiya  tizimlarini  rivojlantirish  va  qulay  geostrategik 

mavqeyidan samarali foydalanish asosida xalqaro mehnat taqsimotidagi ishtirokini 

---