Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

165 

 

dengiz, chegara, konlar, yo‗l va h.k.) nisbatan joylashuvi va ularning ko‗rilayotgan 

obyektning iqtisodiy rivojlanishga ta‘siri demakdir. 

Bu yerda quyidagilarga e‘tibor bermoq lozim: 

- iqtisodiy geografik o‗rin tushunchasida ko‗rilayotgan obyekt bitta, yagona, 

uning tashqarisidagi, atrofdagilar esa bir nechta; 

-  markaz  va  tashqi  obyektlar  o‗rtasida  hududiy  iqtisodiy  aloqa  va 

munosabatlar bo‗ladi va ular bir tomonga, ya‘ni ko‗rilayotgan joyga nisbatan tahlil 

etiladi; 

-  iqtisodiy  geografik  o‗rin  tarixiy  tushunchadir,  chunki  ma‘lum  bir  joyning 

o‗rni vaqt o‗tishi bilan qulay yoki noqulay bo‗lishi mumkin; 

-  iqtisodiy  geografik  o‗rin  turli  bosqichli  (mikro,  mezo  va  makro  o‗rin)  va 

har  xil  tarkibiy  qismlarga  ega  (gidrogeografik,  antropogeografik,  transport-

geografik o‗rin va h.k.) ; 

- iqtisodiy geografik o‗rin davlat darajasida ko‗rilganda u siyosiy mazmunga, 

ya‘ni siyosiy geografik o‗rin  ma‘nosini oladi. 

Qator  misollarga  murojat  qilaylik:  Toshkent  viloyatidagi  Bekobod  shahrida 

respublikamizda yagona qora metalllurgiya korxonasi qurilgan. Nima uchun ushbu 

korxona  aynan  shu  shaharda  joylashtirilgan?  Sababi  Bekobodning  iqtisodiy 

geografik  o‗rin  qulay:  u  Toshkent,  Mirzacho‗l,  hamda  Farg‗ona  iqtisodiy 

rayonlariga yaqin joylashgan; shahar yaqinida Farhod GES, qurilish bazasi sement 

zavodi  ham  mavjud;  korxona  mahsuloti  asosan  Toshkent  sanoati  uchun  kerak. 

Nima  sababdan  Chust,  Nurota,  G‗ijduvon,  Xiva,  Shahrisabz  kabi  shaharlar  juda 

qadimiy,  boy  tarixga  ega  bo‗lishiga  qaramasdan  hamon  katta  markaz  emas, 

yaqindagina  vujudga  kelgan  Navoiy  esa  tez  orada  katta  shaharlar  qatoriga  kirdi? 

Bu  savolga  ham  javobini  ko‗proq  ularning  iqtisodiy  geografik  o‗rnidan  qidirish 

kerak.  

---