Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

154 

 

Iqtisodiyotning  boshqa  tarmoqlari  kabi  turizm  ham  xalqaro,  ham  milliy 

tartibga  solishning  obyekti  hisoblanadi.  Hukumatlararo  turizmning  rivojlanishiga 

javob  beruvchi  yetakchi  tashkilot,  BMT  bosh  assambleyasi  Butunjahon  turistik 

tashkiloti  (World  Tourist  Organisation)ni  tan  oladi.  BTT  1975-yildan  buyon 

xalqaro  turistik  tashkilot  rasmiy  ittifoqi  merosxo‗ri  sifatida  faoliyat  ko‗rsatib 

kelmoqda. BTT a‘zolikning quyidagi kategoriyalarini o‗z ichiga oladi:  

1)  haqiqiy  a‘zolar  (suveren  davlatlar,  shu  jumladan,  ko‗pchilik  MDH 

mamlakatlari va Rossiya);  

2) assotsiyalashgan a‘zolar (o‗zining tashqi siyosatiga mustaqil mas‘ul emas 

hududlar);  

3)  qo‗shiluvchi  a‘zolar  (hukumatlararo,  nodavlat  va  notijoriy  tashkilotlar  va 

birlashmalar,  ya‘ni  sohada  faoliyat  ko‗rsatayotgan,  turizm  uchun  qiziqish 

bildirayotgan). 

BTT  xalqaro  turizmni  tashkil  qilish  bo‗yicha  bir  qator  deklaratsiyalar  va 

boshqa  hujjatlar  qabul  qilgan,  shu  jumladan,  turizm  bo‗yicha  Xartiya  va  turist 

xulqi  Kodeksi  (1985-y.),  statistik  ma‘lumotnomalar  va  prognozlar  nashr  qiladi, 

turistik  biznes  uchun  ma‘lumotlar  axborot  bankini  taklif  qiladi.  Unda  xalqaro 

turizm  uchun  zarur  bir  qator  muhim  tushunchalar  qayd  etilgan  (―turizm‖,  ―turist‖ 

singari va boshqa). 

Turizm  salomatlikni  mustahkamlashga  yordam  beradi  va  yashash  joyidan 

tashqariga  chiqish  va  faol  dam  olishni  belgilaydi.  Turizmda  ―turist‖  (tashrif 

buyuruvchi) va ―ekskursant‖ tushunchalari ajratiladi. Turist deyilganda, har qanday 

shaxsning  doimiy  istiqomat  qilib  turgan  mamlakatidan  o‗zga  davlat  hududida 

kamida  24  soat  yashab  (sog‗lomlashtirish,  bilimni  boyitish,  kasbiy  –  ishga  doir, 

sport, diniy va boshqa maqsadlarda) qolishi tushuniladi, lekin bunda turist faoliyati 

1  yildan  oshmasligi  lozim.  Ana  shunday  belgilanish  orqali  turizm  va  iqtisodiy 

migiratsiya  o‗rtasidagi  chegara  aniqlab  olinadi.  Xalqaro  bitimlar  bo‗yicha  turist 

---