Folklorumuzun bilici babası s dnik Pa a

                  

M mm d  Qa qaçaylı 

 

 

                                

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

71

 

 

 

 

Xalqın m n vi dünyasını ya adanlar 

 

Xalqın yadda ında yurdla an q dim deyiml r folklor 

nümun l rind  ya ayır. Ka ızın, q l min olmadı ı vaxtlar 

keçmi   dövrl rd   ulularımız  h mi   öz  yadda larına 

arxalanıb. Görüb e itdikl rini bir-birin  danı a-danı a, bir-

birin  öyr d -öyr d , öyr n -öyr n  q dim n m l ri bu 

günümüz   çatdırıblar.  Ulu  yadda   nümun l rinin  biz  

çatdırılmasında    a ıq-ozan  s n tinin  xüsusi  h miyy ti 

olub.  Bu  s n t  bütün 

rq  dünyasında  geni   yayılıb,  bir 

çox  xalqların  bütöv,  z ngin  musiqi  abid sin   çevrilib. 

Az rbaycanda  is   el   bil  insanların  yaranı ı  il   b rab r 

meydana g lib. Daha do rusu, insanlar ür kl rind ki a rı 

v   niskill ri  ovundurmaq  üçün  h min  s n t   daxili    bir 

t l bat duyublar. Bel c ,  sazı icad edibl r. Saz da ki, yüz 

ill rin  a ır  sınaqlarından  keç -keç   “D d   Qorqud” 

boylarında,  “Koro lu”  dastanında,  müxt lif  tarixi 

hadis l rd   n  ç tin  m qamlarda  igidl r   h yan,  d rdli 

günl rd  adamlara h md rd olub. 

T ssüf  olunasıdır  ki,  Az rbaycanda  sovet 

hakimiyy ti 

qurulandan 

sonra 

saz 

yava -yava  

“köhn liyin  qalı ı”  kimi  m clisl rimizd   yara ıqdan, 

“moddan” dü m y  ba ladı. Bu hücum 30-cu ill rd  daha 

d h tl   tü yan  edib,  v t nsev r  adamların  haqlı 

narazılı ına  s b b  olurdu.  Ancaq  s s-ün  hara  çatacaqdı 

ki?!  30-cu  ill rin  acı  kül kl ri  n inki  xalqların  ad t-

n n l rin  qar ı  sirdi, haqlı, h tta i ıqlı z kalara, q dri-

qiym ti  ölçüy   g lm y n,  dünyanın 

r fi  sayılan 

insanların  da  taleyin   sirdi.  Özü  d   el   amansızlıqla 

sirdi  ki,  dem kd   sözün  d   k s ri  azlıq  edir.    Bel c , 

---

 

72

insanların  qurdu u  qurulu   insanların  arzularına  qar ı, 

insanlı a qar ı, bütün yax ılı a aid h r n  varsa hamısına 

qar ı yön ldilmi di.  

Aradan  uzun  bir  tarixi  dövr  keçs   d   adamların 

a ı a,  onun  d d -baba  telli  sazına  mara ı,  hörm ti 

sönm mi dir.  Axı  saz    laylalarla,  ox amalarla  ulu 

n n l rimizin,  azman  babalarımızın    dilind n  qan 

yadda ımıza  hopub.  Yüz  ill r  boyu  beynimizd , 

üurumuzda  ya ayıb,  yüz  ill r  bundan  sonra  da 

ya ayacaq. 

Son  vaxtlar  q dimliy ,  ilkinliy ,  kök   qayıdı  

insanlarda  daxili  bir  t l bata  çevrilib.  Bu  çox  sevindirici  

tarixi bir prosesdir. Çoxdan b ri arzularda ya ayan arzular 

indi-indi  göy rib  üz   çıxır.  “ nsanlıq”  dediyimiz  söz  öz 

h qiq tini  h yatda  tapmaqdadır.  Bu  qayıdı da  bir 

müq dd slik, saflıq var v  onu ür kd n alqı lamalı, axına 

qo ulub  limizd n g l n köm kliyi etm liyik.  

Bu  günl rd   yolumu  G nc -G d b y  ell rin  

salmı dım.  Çox  g zib  dola dım,  çox  yenilikl rin  ahidi 

oldum.  Onlardan 

n  maraqlısını  danı ma ı  özüm  

m n vi borc bilir m.  

Q dim  G nc  

h rind   hazırda  böyük  d yi ikl r 

gedir. 

h rin  ulu  adının  özün   qaytarılması  adamlarda 

el  bil bir t skinlik yaradıb. Hamının q lbind  a ıb-da an 

bir yurd sevgisi  var. M n  el  g ldi ki, bu sevginin  h ddi-

hüdudu  yoxdur.  V   insanlar  indiy d k  ed   bilm dikl rini  

bundan sonra böyük ür kl , xo  niyy tl  yerin  yetirm y  

çalı acaqlar.  

Burada könül ox ayan yenilikl rind n biri d  G nc  

A ıqlar  Birliyinin    yaratdı ı folklor muzeyidir.  vv lc d n 

sora ını  aldı ımdan  müzeyi  çox  asanlıqla  tapdım: 

“G nc ” mehmanxanasına biti ik  küç d  yerl ir. Muzey 

1989-cu  ilin  avqustundan  G nc   h r  Partiya  Komit si 

v  

h r  Xalq  Deputatları  Soveti  craiyy   Komit si 

---

 

73

t r find n  razıla dırıldıqdan  sonra  açılıb.  Direktoru 

hörm tli folklor ünas alimimiz S dnik Pa ayevdir. Muzey 

onun t

bbüsü il  yaradılıb. Qısa müdd td  burada xeyli 

folklor  nümun si  toplanıb,  giri   ota ında  qapı  il   üzb üz 

divarda  klassik  ozanlarımız  olan  A ıq  Alının,  X st  

Qasımın, A ıq  l sg rin, Dirili Qurbaninin  v  ba qa ulu 

s n tkarlarımızın    ya lı  boya      il   ç kilmi  

kill ri  lap 

yuxarıdan  c rg   il   vurulub.  A a ı  hiss d n  is   müasir, 

hörm tli  a ıqlarımızın   

kill ri  divar  boyunca  s liq   il  

c rg -c rg   düzülüb.  Eyni  zamanda,  müxt lif  ill rd , 

müxt lif  m clis  v   qastrollarda  müxt lif  a ıqların  a ıq 

formasında  ç kilmi  

kill ri  xüsusi  qay ı  v   nizamla 

divarlar  boyunca  sıralanıb.  Bunlar  adamda  böyük  maraq 

do urur  v   ür kd   h s d  yaradır.  st r-ist m z  sas 

t kilatçı  olan  S dnik  Pa ayev   v   onun  yaxın 

köm kçil ri Ç m n M mm dovaya v  M mm d Quliyev  

q lbimd  böyük hörm t v  ehtiram hissi oyanır.  

Muzey t kc  a ıqların  kill ri il  tama açıları tanı  

etm kl   kifay tl nmir.  Burada  h m  d   klassik  xalq 

yaradıcılı ı 

nümun l ri 

toplanır. 

Dastanlarımız, 

r vay tl rimiz yazıya köçürülüb mühafiz  olunur.  

Respublika A ıqlar Birliyinin s dri, xalq  airi Hüseyn 

Arif  d f l rl   muzeyd   olub,  görül n  i l rd n  çox    razı 

qalıb.  

Muzeyd   xeyli i   görüls  d  köm y  böyük ehtiyac 

duyulur.  i  canlandırmaq  v   f allı ı  artırmaq  lazımdır. 

sas  da  odur  ki,  ictimai  t kilatlar  bura  çox  az  köm k 

edirl r. Bu, bilavasit  Respublika A ıqlar Birliyin  v  onun 

s dri H.Arif  aiddir.  

G nc  A ıqlar Birliyinin n zdind  2 illik a ıq m kt bi 

f aliyy t   ba layıb.  H l lik  buraya  müxt lif  ya   qrupuna 

malik 30 n f r adam q bul olunub. T l b l r arasında 6 

n f r d  qız var. D rsl ri   sas n A ıq S m nd r Rzayev 

aparır. C lil Mirz yevl  Osman M mm dov is   köm kçi 

---

 

74

mü lliml rdir.  ki illik t hsil müdd tind n sonra  m zunlara 

qanuni  diplom  veril c k.  H min  m zunların  orta 

m kt bl rd  musiqi d rsl rini aparma a ixtiyarları olacaq.  

Birlikd   el 

airl rinin  “Qo ma” 

d bi  d rn yi 

yaradılıb.  D rn kd  

airl rin  yazdıqları 

eirl rin 

müzakir si  keçirilir  v   h r  bir  yaradıcının  yazısında 

çatı an v  çatı mayan c h tl r qeyd edilir.  

Eyni  zamanda,  G nc   A ıqlar  Birliyinin  n zdind   

“K r m  göz ll m si”  a ıq  ansamblı  f aliyy t  göst rir. 

Ansambl  öz  proqramını  q dim  s n tin  milli  üslubu 

üz rind   qurur.  Bu  yaxınlarda  rayonlara  qastrol  s f rin  

getm yi  planla dırıblar.  Bu  ansamblın  ictimaiyy t 

qar ısında ilk çıxı ı olacaq.  

G nc   A ıqlar  Birliyi  v   onun  n zdind   yaradılan 

folklor  muzeyinin  sora ı  artıq  bütün 

rq  ölk l rin  

yayılıb.  ran,  raq  v   Türkiy   m d niyy t  xadiml ri  il  

arada  laq l r  yaradılıb.  Bu  türkdilli  xalqların  vahid 

kild   birliyinin    geni l nm sind n  ir li  g l n  n  yax ı 

t zahürl rd n  biridir.  Muzeyin  qar ısında  böyük 

m qs dl r durur. Qon u xalqların da folkloruna müraci t 

etm k  v   Az rbaycana  aid  nümun l r   ayrıca  diqq t 

yetirm k  lazımdır.  ndid n  onu  deyim  ki,  muzeyd  

Qazaxıstan  folkloruna  xüsusi  gu   ayrılıb.  S dnik 

Pa ayev Qazaxıstan v  Orta Asiya a ıqları  il  münt z m 

laq   saxlayır,  onlarla  vaxta ırı  m ktubla ır.  1990-cı  ilin 

martında is  Qazaxıstanda folklor ünaslıq üzr  doktorluq 

dissertasiyası  müdafi   edib,  respublikamıza  gül rüzl , 

filologiya  elml r  doktoru  adı  alaraq  qayıdıb.  T ssüf  ki, 

m n  G nc d   olark n  bu  yorulmaz  folklor  toplayıcısı  v  

ara dırıcısı    il   görü   bilm dim.  Muzeyin  i l ri  il   m ni 

M mm d Quliyev tanı  etdi. O, sevincl  bildirdi ki, tezlikl  

h r icraiyy  komit si biz  8 otaq ayıracaq. Artıq ümumi 

razılıq  ld   olunub.  ki  balaca  otaqda  yerl dirilmi  

muzeyin xalq nümun l rini toplamaqda g l c kd  böyük 

---

 

75

imkanları  olacaq.  M mm d  qarda ımız  daha  sonra  dedi 

ki, aya ımıza d mird n ayaqqabı  geyib g r k el-el, oba-

oba  g zib  bayatıları,  na ılları,  r vay tl ri  bir  sözl  

e itdikl rimizi  misra-misra,  söz-söz,  sonalaya-sonalaya, 

h r bir ifad nin nazını ç k -ç k  yı ıb yazıya alaq. Ya lı 

n sill r  dünyadan  köç c k,  g l c k  n sill r   is   onların 

sin sind   yatan  söz  x zin si  lazımdır. 

g r  h min 

x zin nin  açarını  itirs k  bütün  keçmi imizi  itirmi   olarıq. 

Keçmi i olmayan xalqın is  varlı ı dem k olar ki, yoxdur.  

Muzeyd   oldu um  vaxt  C lil  Mirz yev  sazda  bir-

birind n  göz l  havalar  çaldı.  Z rif  s si  olan  bu  g nc  el  

bil  arzularıma  b ndmi .  Mizrab  tell r   toxunduqca  sanki 

siml r dil açıb danı ırdı. Sanki ulu babamız Miskin Abdal 

üzünü  anamız  Odlar  Yurduna  tutub  d rdini  küskün-

küskün danı ırdı: