Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

Harakatlantiruvchi  analizator
.  Ko’zini  yumib  turgan  odamning  oyog’i 
bukilsa  yoki  yozilsa  bu  odam  oyog’ining  qanday  vaziyatda  ekanligini  mutlaqo 
to’g’ri aytib beradi: u chap qo’lni qanday vaziyatga keltirilgan bo’lsa, o’ng qo’lini 
ham  xuddi  shunday  vaziyatga  keltira  oladi;  u  ko’rsatkich  barmog’ini  burnining 
uchiga  to’g’ri  keltirib  tegiza  oladi  va  hokazo.  Bularning  hammasiga  muskul-pay 

---

202 
 
 
sezgisi  sabab  bo’ladi.  Muskullar  qisqarganda  shu  muskul  tolalaridagi  retseptorlar 
bo’shashganda  paylardagi    retseptorlar  qo’zg’aladi.  Retseptorlarda  hosil  bo’lgan 
qo’zg’alish  jarayoni  markazga  intiluvchi  nervlar  orqali  katta  yarim  sharlar 
po’stlog’ining  sezuvchi-harakatlantiruvchi  zonasiga  o’tkaziladi.  Odamda  shunday 
tuyg’ular hosil bo’ladiki, bu tuyg’ular odamning o’z gavdasi qismlarining fazodagi 
vaziyatida  bo’ladigan  o’zgarishlarni  farq  qilishiga,  ya`ni  analiz  qilishiga  imkon 
beradi.  Shunday  qilib,  gavda  qismlarining  vaziyatini  sezish  harakatlantiruvchi 
analizator  faoliyati  natijasida  hosil  bo’ladi.  Bu  analizatorning  periferik  uchi 
harakatlanish  organlarining  retseptorlarida,  markaziy  uchi  yarim  sharlar 
po’stlog’ida  joylashgan,  o’rta  qismi  esa  muskul  va  bo’g’imlardan  qo’zg’alish 
o’tkazadigan  sezuvchi  nervlardir  xisoblanadi.  Muskul  -  pay  sezgisining  buzilishi 
bilan  bog’liq  bo’lgan  ba`zi  kasalliklarga  yo’liqqan  odam  gandiraklab  yuradi, 
harakatlari  aniq  bo’lmaydi.  Muskul-pay  sezgisi  narsaning  og’irligini    aniqlashga 
imkon beradi. Har-xil og’irlikdagi yuk ko’tarilganda muskullarning qisqarish kuchi 
va harakatlanish organlaridagi retseptorlarning ta`sirlanishi ham bir xil bo’lmaydi. 
Bu  ta`sirlarning  yarim  sharlar  po’stlog’ida  analiz,  qilinishi  odamning  o’zi 
ko’tarayotgan yukning taxminiy og’irligini aniqlashiga imkon beradi.