Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Pastdan  beriladigan  qisqartirilgan  zarba. 
Aksariyat  hollarda  pastdan 
qisqartirilgan  to‘g‘ri  yoki  to‘r  bo‘ylab  o‘ngga  yoki  chapga  beriladigan  zarbalar 
bajariladi. Bu zarbalar aniqlikni hamda harakatning yaxshi koordinatsiyasini talab 
qiladi. Qiya qisqartirilgan zarbalar yo‘nalish bo‘yicha kutilmagan bo‘lib aksariyat 
hollarda ochko yoki to‘p uzatishlarni yutilishiga olib keladi. 
Nayza hujumi 
Sport mahorati oshgani sari o‘yinchilar raqibning qisqa to‘p uzatishiga javob 
tarzida  nayza  bilan  hujumni  qo‘llaydilar.  Bunday  uslub  qisqa  to‘p  uzatish 
mukammallikni talab qiladi, uni to‘rning yuqori qismiga yaqinroq joyida bajariladi 
va bunda volan bevosita to‘p uzatishning oldi chizig‘iga yo‘naltiriladi.  

---

281 
Nayza  bilan  hujum  tez-tez  juft  o‘yinda  ham  bajariladi,  bunda  ba’zida  bu 
zarba oldindan raqibning qisqa to‘p uzatishi yoki qisqa va qisqartirilgan zarbasiga 
qarshi  javoban  qo‘llaniladi.  To‘p  uzatishdan  oldin  qabul  qilayotgan  o‘yinchi 
baland-uzoq to‘p uzatish ma’nosini yo‘qotadigan holatni egallaydi. Shuning uchun 
raqib  qisqa  podachani,  ya’ni  to‘rdan  2,4  metr  masofadan  bajaradi.  Uni  qabul 
qilayotgan o‘yinchi tezkor harakat qilib, ikki katta qadam ba’zida sakrash bilan old 
hududga yetib boradi, tez to‘xtaydi va keskin qisqa zarbani amalga oshiradi. 
Aksariyat  hollarda  nayza  bilan  hujum  darhol  raqibni  to‘p  uzatishni 
yo‘qotishiga  olib  keladi  yoki  yuborilgan  zarbaga  shunday  javob  qaytarishga 
majburlaydiki, javoban hujum zarbasini berish mumkin. 
 
hudud hudud 
 
I-IV  raqamlari  bilan  belgilangan  holatlarda  volanga  berilgan  hujum  zarbasi 
eng samaralidir. 
Bunda  birinchi  holatdan  volan  pichoq  zarbasi  bilan  qaytariladi  va  old 
hududga yuboriladi. 
Ikkinchi  holatda  volanni  to‘p  uzatuvchining  sherigining  oyog‘iga  yoki 
belidan past yo‘nalishda qaytarish qulaydir. Yolg‘iz o‘yinda esa bo‘sh maydonga 
qarata yo‘naltirish qulaydir. 
Uchinchi  holatda,  volan  juft  o‘yinchi  to‘p  uzatuvchi  sherigining  belidan 
yuqoriroq  yoki  yelkasiga  qarata,  yolg‘izo‘yinda  esa  xuddishutarzda 
yokimaydonningbo‘shtarafiga.  
Zarba paytiga kelib 4 raqam bilan belgilangan nuqtaga yetib kelgan volanni 
raqib  maydonining  ort  chizig‘iga  yaqinroq  qarata,  yassi  zarba  bilan  qaytarish 
lozim.  Hujum  zarbasi  to‘p  uzatilingan  volanga  nisbatan  o‘z  vaqtida  mohirona 
yondashganda,  muvaffaqiyatli  bajarilishi  mumkin.  Bu  esa,  o‘z  navbatida, 
oyoqlarning  to‘g‘ri  faoliyatiga  bog‘liq.  Nayza  bilan  hujumni  boshlashni  nazarda 
tutgan  o‘yinchi  dastlabki  holatda  har  qanday  to‘p  uzatishni  qabul  qilishga  xos 
bo‘lgan dastlabki holatni egallashi lozim.  
Start  holatidan  yugurishni  qisqa  masofalarga  yugurgandek,  tez  bajarish 

---

282 
lozim,  buyerda  hujumga  o‘tishga  belgi  sifatida  raqibning  to‘p  uzatishi  xizmat 
qiladi. 
Hujum  zarbasini  bajarish  uchun  dastlabki  chiziqqa  erishganda  o‘yinchi  bir 
lahzada to‘xtashi lozim, aks holda inersiya uni oldinga olib ketadi va u to‘rga tegib 
ketadi. Bundan tashqari, harakatda volanga zarba berganda, u noto‘g‘ri chiqishi va 
volan to‘rga tegishi mumkin. Boshlang‘ich chiziq zarba berilgan volanning tezligi 
hujum qilayotgan start tezligi va uning reaksiyasiga bog‘liq. Nayza hujumida zarba 
uchun qo‘lning harakati qisqa va keskin bo‘ladi. Zarbaning o‘zi esa qo‘lning panja 
qismining tez bukib to‘g‘rilanish hisobiga bajariladi. 
Zarba  harakatini  uch  unsurga  bo‘lishmumkin:  1-yakuniy  nuqtadan  zarbaga 
qaratilgan harakatning boshi; 2- zarba; 3- raketka harakatini to‘xtatish, ya’ni buni 
to‘rga tegmaslik maqsadida amalga oshiriladi. 
Faqatgina  shu  sharoitlar  bajarilganda,  nayza  bilan  hujum  raqib  to‘p 
uzatishini  qaytarishning  samarali  vositasi  sifatida  xizmat  qiladi.  Nayza  bilan 
hujumda  ba’zida  kuchli  va  keskin  zarbani  kutilmagan qisqa  zarbaga  almashtirish 
afzaldir. 
Raqib  kutayotgan  zarba  paytida  o‘yinchi  kutilmagan  harakat  bilan  raketka 
ramkasini orqaga qo‘lning panja qismini keskin to‘g‘rilash bilan qaytaradi va volan 
ramkaga urilgan holda qisqa traektoriyada to‘r orqali qaytadi. Qo‘lning panja qismi 
orqali zarba kuchi boshqariladi, bunda volan to‘rdan kesib o‘tishi va imkon qadar 
unga yaqin joyda pasayishi rejalashtiriladi. 
Raqib  kutayotgan  zarba  paytida  o‘yinchi  kutilmagan  holda  qo‘lning  panja 
qismini  keskin  bukkan  holda  raketka  ramkasini  orqaga  engashtiradi  va  volan 
ramkaga  tegib  qisqa  traektoriyadan  to‘r  orqali  orqaga  qaytadi.  Qo‘lning  panja 
qismi  bilan  zarba  kuchi  ham  belgilanadi,  bunda  volan  to‘rdan  uchib  o‘tishi  va 
imkon qadar unga yaqinroq yerga tushishi nazarda tutiladi.