|
8.1. Çeviri Eğitimi-Çeviri Edinci
Turgay Kurultay’ın, çeviri eğitimine
bilişsel
,
deneyimle
ve
bilgisel öğ-
renme
olmak üzere üç aşamalı yaklaşımı konuya geniş ölçekli bir bakış
177
açısı kazandırır. Bu aşamalar arasında Kurultay, “bilişsel öğrenmeyi”, de-
neyimle öğrenmeyle, bilgisel öğrenme arasında bir konumda olduğunu
öne sürer (1998: 307-320). Ne var ki, eğitimin temel amacının öğrenciye
kendi alanında her türlü sorunun altından kalkabilecek düzeyde bir bilinç
kazandırmak olduğu düşünülecek olursa, bilişsel öğrenmenin bilgisel ve
deneyimle öğrenmenin bir toplamı olduğu da düşünülebilir. Bir başka de-
yişle, “bilişsel öğrenme”nin, deneyimle tümevarımlı olarak öğrenilenlerin
bilgisel olarak tümdengelimli öğrenmeyle buluşması olarak da değerlen-
dirilebilir. Dört yıllık akademik eğitimin sonunda bu iki bilgiyi buluştura-
bilen öğrenci, ancak uygulama alanında karşısına çıkan sorunların üste-
sinden gelebilecek yetiye sahip olabilir. Sadece uygulama alanında sınırlı
kalmış, ya da sadece akademik bilgiyle sınırlı kalmış, bir başka deyişle bu
bilgileri bilişsel düzeyde yoğuramamış bir çevirmen adayının, çeviri gibi
disiplinlerarası bir alanda yeteri ölçüde geniş bir bakış açısına sahip ol-
duğu öne sürülemez. Bu durumda kuramsal alanda bilgisel olarak öğreni-
lenler unutulmaya hazır bir bilgi yükü olmaktan öteye geçemeyeceği gibi,
salt uygulama alanında deneyimle öğrenilenler de küçük ölçekli sözcük
düzeyinde basit belleğe dayalı çözümlerle sınırlı, bilimsel meraklılıktan
ve esneklikten uzak katı sınırlar içerisinde kalan bir bilgiden öteye geçe-
mez. Çeviri bölümlerinde her dersin kendi içerisinde olduğu kadar, bu iki
alandaki dersler (hem deneyimle, hem de bilgisel olarak öğrenilenlerin)
arasında köprü kurulmasıyla ancak bilişsel öğrenme düzeyine erişilebilir.
Bu konu, çeviri bölümlerinin izleğine bakılarak daha derinden irdelenebi-
lir. Çeviribilim bölümlerinin izleğinde yer alan Çeviri Amaçlı Metin Çö-
zümlemesi, Yazılı ve Sözlü anlatım, Metin İncelemesi, Dil Alanları ve
Çokdillilik, İletişim Araçları, Dilbilim, Çeviribilim ve Çeviri şeklindeki
dersler bu ulamlamaya göre değerlendirilecek olursa ortaya şu şekilde bir
tablo çıkar:
Deneyimle (sezgisel ve uygu-
lama)+bilişsel öğrenme
Bilgisel (bilgi modelleri üzerin-
den tümdengelimli) +bilişsel öğ-
renme
ÇAMÇ, sözlü-yazılı anlatım,
Metin İncelemesi, çeviri ders-
leri, Özel Alan çevirisi…
Dil alanları, iletişim Araçları,
Dilbilim, çeviribilim, Özel Alan
Bilgisi, Çeviride Araştırma Yön-
temleri….
Bu tabloda çeviribilim bölümlerinde yer alan ‘çeviride araştırma yön-
temleri’ adlı ders, gerçekte her iki alanı da ilgilendirmektedir. Gerçi bu
178
dersin uygulama alanındaki dersler içerisinde doğal ve kaçınılmaz olarak
yer alması gerekir. Örneğin, yazılı çeviri derslerinde ve profesyonel uy-
gulamalarda bilgisayar kullanımı, bilgisayar destekli çeviri örnekleri, özel
alanla ilgili bir metinde ön bilgi araştırması için İnternet, veri bankası
programları, cd-rom şeklinde sözlükler, ansiklopediler, başvuru kaynak-
ları günümüzde kaçınılmaz bir zorunluluk halini almıştır. Bir başka de-
yişle, bu bir yerde eğitim elemanının konuya bakışıyla yakından ilgilidir.
Yazılı çeviri derslerini sadece bir metni çevirmekle sınırlı tutmak, öğren-
cileri küçük ölçekli stratejilerle sınırlı tutmaktan öteye geçmez. Oysa bu
ve ilgili derslerde temel amaç, uygulama alanında ileride çıkacak çeviri
sorunlarıyla nasıl baş edilebileceğinin yollarını göstermektir. Bundan
böyle, bu derslerdeki uygulamalar gerçekte çok geniş alana yayılan disip-
linlerarası özelliğe sahip bir alanda araç konumundadır. Daha da açılacak
olursa, uygulama alanında deneyimle öğrenmeyi kapsayan dersler, çevi-
ride araştırmayı tümevarımlı bir yöntemle öğretme amacına ulaşmada
“araç” işlevi görürler. Örneğin, özel alan çevirisi ve özel alan bilgisi ders-
leri alan bir çevirmen adayının hem bilgisel, hem de çeviri amaçlı bir araş-
tırmaya yönlendirilmemesi düşünülemez. Konu alanlarının genişliği gö-
zönüne alındığında, sınırlı sayıda uzman tarafından verilen bilginin de çe-
viri amaçlı araştırmaya yöndirilmemesi, dersin amacına ulaşmadığını gös-
terir. Kuşkusuz, bu beraberinde çeviri alanında özel alan uzmanlarının bil-
gisinden ne şekilde yararlanılabileceği, ya da uzman ve çeviri alanında
akademisyen tartışmalarını beraberinde getirir.
Özerk bir bilim dalı olarak temelde beklenen veya olması gereken, ala-
nın kendi amaçlarına uygun bir izlek ve yöntem seçmesidir. Bu durumda
uygulama alanındaki derslerin çeviride araştırma yöntemlerine uygun ola-
rak düzenlenmesi, bu dersin gerçek uygulamadan yalıtlanarak bilgisel ola-
rak öğrenilmesinden daha yarar sağlar. Bir başka deyişle, deneyimle öğ-
renme, sezgisel öğrenmeyle doğrudan bağlantılı olduğundan, çeviride
araştırma yöntemlerinin uygulama sırasında özümsenerek öğrenilmesi, bu
bilginin doğal yolla özümsenmesini kolaylaştırır.
Öte yandan, konuya çeviribilim açısından (kuramsal dersler açısından)
bakıldığında, araştırmaya yönelik bir derse çevirmen adayının kendi ala-
nına bakış açısını genişletmek açısından bilgisel olarak gereksinimi ol-
duğu düşünülebilir. Bu bilgi, her ne kadar kendi alanıyla sınırlı bir bilgi
olarak görülse de, gerçekte özellikle özel alanda bilgiye gereksinim ol-
duğu durumlarda, nasıl araştırma yapılabileceği konusunda da bir bakış
179
açısı kazandırır. Örneğin, çeviribilim alanında Cumhuriyetin Kuruluş yıl-
larındaki çeviri etkinliği ile ilgili bir araştırma, bir bütünceye betimleyici
bakışı, onun üzerinde veri tabanı hazırlamayı, araştırma yöntemi sapta-
mayı, kuramla uygulama alanı arasında bağlantı kurmayı, kendine gerekli
bilgiyle, gereksiz bilgiyi birbirinden ayırd etmeyi öğretir. Çeviri edinci-
nin, ancak bu şekilde konu alanlarının bilinç düzeyine çıkarılıp aralarında
bağlantılar ve yeni bağlar kurularak devingen bir süreç içerisinde gelişe-
bileceği öne sürülebilir. Ne var ki, ülkemizde kuramsal bilginin içselleş-
mediği, uygulama alanında çeviri eğitimiyle ilgili ortaya çıkan kitaplardan
da anlaşılır. Aşağıda bütünce üzerinde kuramsal bilgiye dayalı modelin
amacı, hem akademik düzeyde araştırmaların kuramsal dayanağa bağlı
olarak nasıl geliştirilebileceği üzerinde bir fikir vereceği gibi, hem de yu-
karıda öne sürülen ülkemizde çeviri eğitimi alanındaki yapıtların çağı ne-
den yakalayamadığı üzerinde de bir fikir verir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
