Referat mavzu: Qalqonsimon bez kasalliklari Tayyorladi: kursant Ashurov a qabul qildi: kafedra mudiri Zaxidova M. Z

Funktsional holati bo’yicha

buqoqlar quyidagilarga bo’linadi:

gipertireoid – qalqonsimon bez funktsiyasi oshgan, eutireoid

– qalqonsimon bez funktsiyasi buzilmagan, gipotireoid –

---

qalqonsimon bez funktsiyasi pasaygan bo’ladi.

Klinikasi va diagnostikasi

Endemik buqoqning ham, sporadik buqoqning ham etakchi belgilaridan biri

– qalqonsimon bezning kattalashuvi hisoblanadi. Bez sohasini ko’zdan kechirish

va paypaslab ko’rish qalqonsimon bezning qay darajada kattalashganligini

aniqlashga imkon beradi.

Joylashuviga ko’ra bo’yinning old qismida, to’sh ortida va til osti suyagi

pastida joylashgan buqoq farqlanadi. Ko’pchilik bemorlarda qalqonsimon bez

faoliyati buzilmagan bo’lsa-da, buqoq endemiyasi sezilarli bo’lgan joylardagi

kishilarda kasallik gipo- yoki gipertireoz belgilari bilan o’tishi mumkin.

Gipotireozli bemorlar odatda tashqi ta’sirlovchilarga reaktsiyalari sekinlashgan,

aqliy va jismoniy ish qobiliyati sustlashgan bo’ladi. Bemorlar tabiatan

bo’shashgan, lanj, sovuqqa chidamsiz bo’lib qoladilar. Tekshiruv natijalari:

bradikardiya, reflekslarning pasayganligini aniqlaydi. Tug’ma gipotireozda,

kretinizm belgilarining avj olishi kuzatilib, jismoniy hamda ruhiy rivojlanishdan

keskin orqada qolish belgilari yaqqol ko’zga tashlanadi.

Simptomlari:

bemorlarda bo’yin harakati birmuncha cheklangan bo’ladi,

ayniqsa, yoqa tugmasini qadayotganda yoki yuqori va pastga, o’ng va chap

tomonga qilinayotgan harakatlarda bo’yin sohasida “o’ng’aysizlik” sezadilar,

quruq yo’tal bo’ladi, tovush bo’g’iladi, nafas olish qiyinlashadi. Keyingi

belgilardan biri traxeomalyatsiya bilan bog’liq bo’lib, traxeya va xiqildoqda nerv

idorasi (boshqarishi) buzilib, buqoqning muttasil bosib turishi oqibatida traxeya

devorining yupqalashishi kuzatiladi. Nafas olish jarayonining buzilishi – to’sh

ortidagi buqoqning ko’p uchraydigan belgilaridan biridir. Aksariyat (ayniqsa to’sh

ortidagi buqoqda), bemorlar tanani engashtirganda boshda og’irlik sezishga

shikoyat qiladilar. Bunday bemorlarni ko’zdan kechirganda bo’yin venalarining

kengayganligini, ko’krak qafasi devorining yuqori qismi sohasida o’ziga xos

“meduza boshi” tasvirini qayd qilish mumkin. Nafas olishning buzilishi “buqoqqa

xos yurak” kabi o’zgarishlarga sabab bo’ladi. Simpatik nerv tutamlarining ezilishi

oqibati-da – Gorner simptomi (ptoz, mioz, enoftalm) paydo bo’lishiga, ezilgan

tarafdagi tana yarmida ter ajralishining kuchayishiga olib keladi.

Aberrant buqoq – patologik kattalashgan qo’shimcha qalqonsimon bez bo’lib,

ko’pincha xavfli o’smaga aylanishi mumkin. Qalqonsimon bez saratoni (rak) ning

bo’yin limfatik tugunlariga bergan metastazlarini, ba’zan aberrant buqoq bilan

adashtiriladi.

Davolash: unchalik katta bo’lmagan diffuz buqoqlarda tireoidin tayinlanadi.

Traxeya, qizilo’ngach va qon tomirlarni bosib yoki chetga surib qo’yadigan katta

diffuz buqoqda qalqonsimon bezni qisman yoki subtotal kesib olib tashlashga

---

(rezektsiya yoki ektomiya) to’g’ri keladi. Tugunli buqoqlarning hamma turlarida

(25% gacha kuzatililishi mumkin bo’lgan malignizatsiyani hisobga olib), albatta

operatsiya qilinadi. Bunda qalqonsimon bez rezektsiyasi amalga oshirilib,

shoshilinch gistologik tekshiruv o’tkaziladi, hamda natijaga asoslangan holda

muolajaga qo’shimcha tadbirlar belgilanadi. Endemik buqoq profilaktikasida yod

qo’shilgan osh tuzi ishlatish, sanitariya-gigienik tadbirlar kompleksini ishlab

chiqish alohida o’rin tutadi.