Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti "filologiya" fakulteti

Maqsad  va  vazifalari. 

Shuning   uchun   bo`lsa   kerakki,  Alisher  Navoiy  

she`riyatida  “qosh”,   “ko`z”,   “soch”,   “zulf”,   “xol”,  “lab”,   “ko`ngil”,  “gul”   

kabi  inson a`zolari  va  tabiat  tasviri  shu  kabi poetik   tasvirlarga    bag`ishlangan   

qator ilmiy ishlar maydonga kelmoqda. Bu esa hozirgi  davr  Navoiyshunosligining   

o`ziga   xos   masalaridan     biridir. 

 

Shu  masalalarga  e`tabor   qaratgan     holda   ushbu  bitiruv    malakaviy   

ishida    Navoiy  g`azaliyotida   “ko`z” timsolining  turli  ma`no    qirralari    va     

fors-tojik    shoirlarining    asarlari    bilan    solishtirma    holda      o`rganish      maqsad        

qilindi. 

 

“Ko`z”  timsoli    Navoiyga    qadar    Xorazmiy,  Lutfiy,  Atoiy     kabi     

ijodkorlarning   asarlarida   ham  qo`llanilgan.  Bitiruv   malakaviy  ishida mazkur   

ijodkorlarning    ijodi    bilan    solishtirgan    holda    Navoiy    uslubining    o`ziga   

xosliklari  va    badiiy     mahorati   qirralarini    o`rganish   va  yoritishga    harakat    

qilamiz.  

 

Ma`lumki,    Navoiyning    o`zbek    tilida    yozgan    she`riyatining    qomusi  

“Xazoyin  ul-ma`oniy”  hisoblanadi.  Unda  she`r  nav`larining  ko`pligi,  mazmuni 

va  badiiyati  jihatidan  o`zbek  mumtoz  she`riyatinig  yorqin  namunasidir.  Ya`ni  

turkiydagi   she`rlarning  mukammal  qomusi   sanaladi. 

 

Qayd    eilganidek,    “Xazoyin    ul  –ma`oniy”da    Alisher    Navoi    tomonidan  

yozilgan    16    nav`dagi    she`rlar    bo`lsa-da,    ularning      asosini    g`azallar    tashkil  

etadi.    Ushbu    asarda    2600  ta    g`azal    bo`lib,    to`rt    devonda    tartib    beriladi.  

Shundan  2000 ga  yaqin  g`azallarda  ko`z  tasviriga  oid  baytlarni  kuzatamiz. 

                                                 

5

Иcҳоқов .  Навоий  поетикаси   

---

 

7 

Navoiy    g`azallarining    mavzu    ko`lami  keng    bo`lib,    unda    ishqiy,    ijtimoiy,  

falsafiy  va  axloqiy  mavzularni  yoritishda  ko`z  timsolining   ahamiyatli  ekaniga  

guvoh  bo`lamiz.  Va  natijada  har  bir  g`azal  badiiy  tafakkurning  o`ziga  xos  

uslubida  yaratilganligini   kuzatamiz.