Aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

RАMZIY  OBRАZLАR
Rаmz  grekchа  «symbolon»  so‘zidаn  olingаn  bo‘lib, 
qаdimgi  greklаrdа  mахfi y  tаshkilot  а’zolаrining  bir-biri-
ni  tаnib  olishi  uchun  qo‘llаnilgаn  shаrtli  belgini  аnglаtgаn. 
Bаdiiy  аdаbiyotdа  rаmz  аniq  tаsаvvur  etish  qiyin  bo‘lgаn 
hodisа  yoki  tushunchаlаrni  odаmning  ko‘z  oldigа  yaqqol 
keltirаdigаn nаrsаlаr orqаli ifodаlаshni bildirаdi. Misol uchun 
аyyorlikni  ko‘z  bilаn  ko‘rib  bo‘lmаydi.  Lekin  tulkining  judа 
5 – Adabiyot, 7-sinf.

---

130
аyyor  jonivor  ekаnligi  mа’lum.  Shu  bois  bаdiiy  аdаbiyotdа 
tulki  аyyorlik  rаmzi  sifаtidа  qаbul  etilgаn.  Burgut,  аrslon, 
ohu,  bulbul,  tuya  vа  hokazo  jonivorlаrning  timsollаrini  hаm 
rаmziy mа’nodа qo‘llаsh mumkin.
«Oq  kemа»  qissаsidа  Shoхdor  onа  bug‘u  rаmziy  obrаz 
bo‘lib,  u  hech  qаchon  tаmomilа  yo‘qotib  bo‘lmаydigаn 
ezgulik,  yaхshilik,  mehr-oqibаt  timsolidir.  Onа  bug‘uni  хаlq 
rаmzi  deyish  hаm  mumkin.  Bаliq  vа  oq  kemа  hаm  rаmziy 
mа’no  tаshiydi.  Chunonchi,  bolа  uchun  bаliq  erk  vа  qudrаt 
rаmzi.  Chunki  u  suvdа  judа  uzoq  suzа  olаdi.  Yanа  ko‘zini 
hаm yummаydi, nаfаsi hаm qаytmаydi. Oq kemа – to‘kislik, 
mehr-u  oqibаt,  diydor  rаmzi.  Bolаning  nаzаridа,  oq  kemаgа 
yetib  olsа,  otаsini  topаdi.  Bаdiiy  аsаrlаrdа  bа’zаn  nаrsаlаr 
o‘zlаrigа  to‘g‘ridаn  to‘g‘ri  tegishli  bo‘lmаydigаn  mа’nogа 
egа tаrzdа tаsvirlаnishi hаm mumkin. Anа shundаy ko‘chmа 
mа’nogа egа bo‘lgаn timsollаr rаmziy obrаzlаr hisoblаnаdi.
Qissa  qahramoni  hayotda  mehr  ko‘rmagan,  uning  bo-
bosidan  boshqa  suyanadigan  odami,  yaxshilik  qilish  mum-
kin bo‘lgan kishisi yo‘q. Shu bois u hayotda ko‘rmaganlarini 
xayol da  yaratib,  izlaganlarini  ramzlardan  topishga  urinadi. 
Oq kemada otamni ko‘raman deb o‘ylagani sabab uni diy dor -
ning, oqibatning ramzi deb biladi.

---

---

132
RAVSHAN
(Dostondan parcha)
Burungi  o‘tgan  zamonda,  el-yurti  omonda,  Buxorodan 
tumanda
1
,  Taka-Yovmit  deganda,  Yovmit  elida,  Chambil-
ning  belida  Go‘ro‘g‘libek  davrini  surib,  dushmanning  do-
dini berib o‘tdi. 
Qirq  yigitni  yig‘dirib,  silovsin  to‘n  kiydirib,  kuniga 
kech kisin
2
 sergo‘sht qilib, sermoy palovga to‘ydirib, semiz 
qo‘ydan so‘ydirib, ko‘pkarisin choptirib, olomonga ola sar-
po  yoptirib,  el-u  xalqning  ko‘nglini  toptirib,  Yunus  bilan 
Misqol  parini  Ko‘hi  Qofdan,  Eram  bog‘idan  keltirib,  umr 
o‘tkazar edi.
Go‘ro‘g‘libekning  farzandi  bo‘lmadi.  Hasanxonni  Va-
yangandan, Avazxonni Xunxordan olib kelib, ikkovini ulim 
deb, iskasam
3
 gulim deb, jon-u dilim deb, tobutimning che-
gasi,  el-u yurtimning egasi, o‘lsam, merosxo‘rim deb, ik-
kovi bilan ko‘nglini xush qi lib, shularga bino qo‘yib, «bo-
lam-bo‘tam» deb parvarish qilar edi. Avazxonni Og‘a Yu-
1
 
Tumanda
 – tubanda, quyida.
2
 
K
е
chkisin
 – kеchqurun, kеchki ovqat.
3
 
Iskam
о
q
 – hidlamоq.

---

133
nus  pari  «o‘g‘lim»  deb  yoqasidan  solib,  etagidan  olib  edi, 
Hasanxonni Misqol pari yoqasidan solib, etagidan olib edi. 
Parilar ikkoviga bino qo‘yib, bolam deb suyib, har qaysisi 
o‘z uylarida parvarish aylab tarbiyat qilar edi.
Ikkovini katta qildi. Avazxon bilan Hasanxon ham sher 
haybatli,  yo‘lbars  kelbatli,  qoplon  yurakli,  arslon  bilakli 
yigitlar bo‘ldi. Go‘ro‘g‘libekning ham o‘g‘illaridan ko‘ngli 
to‘ldi.  Hasanxon  Arzrumdan  xon  Dallini  olib  qochib,  qirq 
kun  shohona  to‘ylar  berib,  o‘z  rasm-rusumlari  bilan  oldi. 
Avazxonga Gulqiz degan bir barno suluvni olib berib, uyini 
tushirib berib, davrini surib yuraverdi.
Hasanxonga  xon  Dallidan  bir  o‘g‘il  paydo  bo‘ldi. 
Go‘ro‘g‘libek to‘ylar qilib, otini Ravshanbek qo‘ydi.
Avazxon  bir-ikki  yildan  so‘ng  qizli  bo‘ldi.  Go‘r-
o‘g‘libek quvonib, suyunib, munga ham to‘ylar qilib, otini 
Gulanor qo‘ydi. Enagalar parvarish qilib boqib, bachalarni
1
 
tarbiya  qilib  katta  qildi.  Bachalar  birdan  ikkiga  kirdi,  ota-
ena  deguday  bo‘ldi,  osh-u  non  bersa,  yeguday  bo‘ldi,  u 
yoq-bu yoqqa borib keguday bo‘ldi. Ikkidan uchga, to‘rtga 
kirdi, ikkovini bir maktabga berdi. Ikkovi ham o‘qib mulla 
bo‘ldi.
Kunlardan  bir  kun  Go‘ro‘g‘libek  parilar  bilan  o‘tirib 
edi.  Ravshanbek  ayni  o‘n  besh-o‘n  olti  yoshida,  zarli  qal-
poq
2
  boshida,  yuzi  yarqirab,  eshikdan  salom  berib  bordi. 
Go‘ro‘g‘libek  Ravshanbekni  ko‘rib,  dimog‘i  chog‘  bo‘lib, 
parilarga  qarab  aytdi:  «Ho‘  parilar,  mening  ko‘nglimga 
bir  gap  keldi,  sizlarga  aytayin,  sizlar  nima  deysizlar?  Me-
ning  o‘zimga  shu  ishim  juda  xush  keldi,  sizlarga  ham 
xush  kelar.  Men  Avazxon  bilan  Hasanxonni  quda  qila-
yin, Gula norjonni Ravshanjonga fotiha qilayin, o‘zim sov-
chi  bo‘layin,  bugun  borayin».  Unda  parilar:  «Juda  yaxshi 
bo‘ladi. Bizlarga ham bu so‘zingiz yoqdi, yaxshi aytdingiz 
bu gapdi», – deyishib, quvonishib qoldi.
1