Elektr energetikasi

Nazorat savollari? 
1.Shamol elektr stansiyasining ishlash prinsipi. 
2.Rivojlangan mamlakatlarda mavjud shamol elektr stansiyalari.  
3.Shamol elektr stansiya-larining kelajakda kutilayotgan istiqbollari. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
12 – MA`RUZA. ELEKTR ENERGETIKA SOHASI. 
Reja: 
1.O‗zbekistonda  mavjud  standart  kuchlanishlar,  hamda  kuchlanishni  tanlash 
sohasi. 
2. Elektr energiya iste‘molchilari.  
3. Elektr ta‘minoti sohasida elektr uskunalar. 
 
1.O„zbekistonda  mavjud  standart  kuchlanishlar,  hamda  kuchlanishni 
tanlash sohasi. 
 
Hozirgi  paytda  elektr  energiyani  taqsimlashda  sanoat  korxonalarida  quyidagi 
kuchlanishlar qo‗llanilmokda. 
Bir fazali  12-36V va 3-fazali 36, 220, 380/220V, 660/380V, 3kV, 6kV, 10kV, 35kV, 
110kV, 220 kV va undan yuqori kuchlanishlardir. 
220/127,  380/220V    kuchlanishli  kurilmalar  neytrali  erga  mahkam  ulanib  
bajariladi. 
660-35000V  gacha  kurilmalarni  neytrali  izolyasiya  kilingan,  110  va  220kV 
kuchlanishli tarmoqlar esa neytrali erga maxkam ulangan bo‗ladi. 
 
Har qanday elektr tarmog‗i, uning uskunalari (generator, transformator, liniya 
va  boshqalar)  mo‗ljallangan  nominal  kuchlanish  (U
n
)  bilan  ifodalanadi.  Nominal 
kuchlanish  iste‘molchilarning  normal  ishlashini  ta‘minlashi  va  eng  yuqori  iqtisodiy 
samara berishi lozim. 
Iste‘molchilar  yuklamasi  vaqt  bo‗yicha  o‗zgarishi  sababli,  tarmoqning  har 
qanday  nuqtasidagi  kuchlanish  nominal  qiymatdan  og‗adi  (rasmga  karalsin).  Bu 
og‗ish  energiya sifatini pasaytiradi, natijada ziyon keltiradi. 
Elektr  tarmog‗ining  nominal  kuchlanishi  uning  texnik-iqtisodiy  ko‗rsatkichlariga, 
hamda  texnik  xarakteristikalariga  jiddiy  ta‘sir  etadi.  Masalan,  agar  nominal 
kuchlanish  ko‗tarilsa  quvvat  va  energiya  isrofi  kamayadi,  ya‘ni  ish  xarajatlari 
kamayadi,  simlarning  kesim  yuzasi  va  liniya  qurilishi  uchun  sarflangan  metal 
kamayadi,  liniyalarda  uzatilayotgan  quvvat  oshadi,  lekin  tarmoq  qurilishi  uchun 
sarflangan kapital xarajatlar ortadi. 
 
Past  nominal  kuchlanishli  tarmoq  kam  kapital  xarajatlar  talab  qiladi,  lekin 
quvvat  va  elektr  energiya  isrofi  oshishi  sababli  katta  ishlatish  xarajatlariga  olib 
keladi,  bundan  tashkari,  kam  o‗tkazish  kobiliyatiga  ega.  SHuning  uchun,  tarmoqni 
loyixalash vaqt ida kapital nominal kuchlanishni to‗g‗ri tanlash muhim hisoblanadi. 
 
Elektr  tarmoqlarning  kapital  kuchlanishi  amaldagi  standartlarda  ko‗rsatilgan 
(GOST da). 
 
Iqtisodiy ma‘kul nominal kuchlanish bir necha omillarga bog‗liq: 
-
 
yuklama quvvatiga; 
-
 
Taqsimlash markazidandan yuklamani yiroqligi (uzoqligi)ga; 
-
 
yuklamalarni joylashishiga; 
-
 
elektr tarmog‗ining tuzilishiga; 
-
 
kuchlanishni rostlash usullariga va boshqalarga. 
 
Nominal  kuchlanishni  (
ном
U
)taxminiy  qiymatini  uzatilayotgan  quvvat  qiymati 

---

 
 
 
 
 
 
va  u  uzatilayotgan  masofa  bo‗yicha  aniqlash  mumkin.  liniya  orqali  uzatilayotgan 
masofa  qancha  katta  bo‗lsa,  shuncha  texnik  va  iqtisodiy  me‘yorlar  bo‗yicha  elektr 
tarmog‗ining nominal kuchlanishi yuqori bo‗lishi kerak. 
 
Nominal  kuchlanishni  quyidagi  usullardan  biri  bilan  taxminiy  baxolash 
mumkin: 
a) – rasmdagi chiziqlar bo‗yicha; 
b) – empirik ifodalar bo‗yicha; 
v) 6.5 jadvalga asosan liniyaning o‗tkazish qobiliyati va uzatish masofasiga bog‗liq 
holda  
-
 
rasmlardagi  chiziqlar,  turli  nominal  kuchlanishli  elektr  tarmoqlarin  iqtisodiy 
ma‘qul  qo‗llanilish  soxalarini  ko‗rsatadi.  Bu  bog‗lanishlar,  R, 

  va 
ном
U
 
ko‗rsatkichlari  xar  hil  bo‗lgan  tarmoq  variantlari  xarajatlarini  solishtirish 
natijasida olingan.