Elektr energetikasi

Shamol  elektr  stansiyasi
 (SHES)  —  shamol  oqimining  kinetik  energiyasini 
elektr  energiyasiga  aylantiruvchi  kurilma.  Shamol  dvigateli,  elektr  toki  generatori, 
generator  va  dvigatelning  ishini  boshkaruvchi  avtomatik  qurilma  xamda  ular 
oʻrnatiladigan inshootlardan iborat. Shamol elektr stansiyasis.dan, koʻpincha, shamol 
oqimining  oʻrtacha  yillik  tezligi  yuqori  (5  m/sek  dan  katta)  boʻlgan  va 
markazlashtirilgan elektr taʼminot tarmoqlaridan uzoqda joylashgan hududlarda (mas, 
Oʻrta  Osiyoda  —  dasht,  chul  va  chala  chullarda)  elektr  energiyasi  manbai  sifatida 
foydalaniladi. Shamol elektr stansiyasie.da 8 kVt dan 1,2 mVt  gacha quvvatli elektr 
energiyasi hosil qilish mumkin. 
SHamol energiyasidan foydalanish xozirgi kunda jaxon energetikasining keskin 
o‗suvchi tarmog‗idir. Masalan: 2000-yilda jaxonda shamol energetik qurilmalarining 
umumiy quvvati 17,8 pvt bo‗lgan bo‗lsa 2002-yilga kelib esa 31,1 GVTga etdi.  

---

 
 
 
 
 
 
Bundan 10 –yillar avval shamol elektr qurilmasi quvvati 300-500 KVT bo‗lgan 
bo‗lsa,  2000-2002-yillarga kelib shamol  elektr qurilmasi  quvvati 1-2  MVTli  bo‗ldi. 
Bu  esa  elektr  energiyani  tannarxini  pasayishiga  olib  keldi,  xozirda  elektr  energiya 
tannarxi  1000  dollor/KVt.  Qatta  shamol  elektr  qurilmalari  normal  ish  rejimida 
ishlaganda,  uni  ishlab  chiqargan  elektr  energiyasi  tannarxi  yoqilg‗i  ishlatiladigan 
elektr  stansiyalarining  enerpgiyasi  qiymatiga  yaqinlashadi.O‗zbekistonning  ko‗p 
qismida  xususan  tekisliklarida  kuchli  shamol  esadi.  Aniqlangan  ma‘lumotlarga 
qaraganda, O‗zbekiston cho‗llarida esadigan shamoldan xar m
2
 maydon xisobiga 240 
KVt  elektr  quvvati  olish  mumkin.  Kuchli  esadigan  Bekobod,  Afg‗on  shamollari 
yo‗nalishida bu ko‗rsatgich bundan xam yuqori. Quyosh energiyasidan issiqlik olish 
yoki  issiq  suv  bilan  ta‘minlashda  ishlatish  nisbatan  qulayroq  va  soddaroq.  Quyosh 
suv isitish qurilmalarining asosiy elementi bo‗lib, yassi quyosh kollektori xisoblanib, 
u quyosh radiyayiyasini qabul qilib, uni foydali issiqlikka aylantirib beradi. SHuning 
uchun.  Quyosh  suv  isitish  qurilmalarini  masshtabi,  o‗rnatilgan  quyosh  kollektorlari 
yuzasi  bilan  o‗lchanadi.  Hozirgi  kunda  Dune  bo‗yicha  o‗rnatilgan  quyosh 
kollektorlari  umumiy  50-6-  mln.  m
2
  ni  tashkil  qiladi,  bu  esa  yiliga  5-7  mln.  tonna 
shartli yoqilg‗i ekvivalentligiga teng issiqlik energiyasi deganidir. 
Dunyoda  shamol  energiyasining  potentsiali  ulkandir.  Nazariy  jihatdan  bu 
energiya  Evropaning  barcha  talabini  qondirishi  mumkin.  Kichik  tezliklarda 
ishlaydigan  shamol  generatorlarini  qurishdagi  oxirgi  muxandislik  muvaffaqiyatlari 
shamoldan  foydalanishni  iqtisodiy  o‘z-o‘zini  oqlashini  ko‘rsatmoqda.  Lekin  SHES 
qurilishiga  bo‘lgan  cheklanishlar,  ayniqsa,  aholi  zich  joylashgan  tumanlarda,  bu 
energiya manbaining potentsialini pasaytiradi. 
SHamol energiyasining narxi yiliga 15% ga pasaymoqda va hatto bugun bozorda 
raqobatbardoshdir,  asosan-  AESlarda  olinadigan  (yiliga  5%ga  oshib  bormoqda) 
energiya narxidan farqli o‘laroq kelajakda pasayish imkoniyatiga ega; bunda shamol 
energiyasini  ortish  jadalligi  yiliga  25%  dan  ortiq.  Turli  davlatlarda  shamol 
energiyasidan foydalanish kuchaymoqda.  
Rivojlangan davlatlarda shamol energiyasini o‘zlashtirish shuni ko‘rsatayaptiki, 
quvvati  100  kVtdan  ortiq,  ayniqsa  200-500  kVt  oralig‘idagi  shamol  qurilmalari  eng 
optimal  hisoblanadi.  Bunda  masalan,  Daniyada  shamol  elektr  stantsiyasida  ishlab 
chiqarilgan 1 kVt∙s elektr energiya, issiqlik elektr stantsiyadagidan arzonroqdir.