O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

6-§. Domna pechining tuzilishi 
Domna  pechi  8-10  yil  davomida  uzluksiz  ishlovchi  shaxt  pechi  bo‘lib, 
o‘rtacha hajmi 2000-3000 m3 bo‘ladi. (Keyingi yo‘llarda masalan, Krivoy Rog, 
Cherepoves metallurgik kombinatlarda katta hajmli domnalar ham qurilgan.) 
 
 

---

11 
 
1-rasm, a da domna pechining umumiy ko‘rinishi, 
rasm,  b  da  esa  uning  zonalari  bo‘yicha  temperaturaning  taqsimlanish  grafigi 
ko‘rsatilgan.  Domna  pechining  ichki  devori  shamot  g‘ishtidan  terilib,  sirtidan 
15-20 mm.li po‘lat list bilan qoplanadi. Pechning o‘tga chidamli g‘isht terilma- 
lari chidamliligini oshirish maqsadida (pech balandligining 3/4 qismida) sovitish 
trubalari o‘rnatilgan bo‘lib, ularda sovuq suv aylanib turadi. 
Domnaning  ustki  qismi  koloshnik  deyilib,  unga  shixta  materiallar 
porsiyalab bir tekisda yuklash apparatida yuklanadi. 
Domnaning tubi leshchad deyiladi, u grafit gilli bloklar yoki yuqori sifatli 
shamot g‘ishtlardan teriladi. 
Pech  metall  halqali  taglik  plitaga,  taglik  plita  esa  beton  poydevorga 
o‘rnatilgan temir ustunlar 11 da yotadi. 
O‘txona  pechning  eng  muhim  qismi  dir,  chunki  unda  yoqilg‘i  yonadi 
hamda suyuq cho‘yan va shlak yig‘iladi. 
O‘txonaning  eng  pastki  qismidan  shaxtaning  balandli-  gigacha  bo‘lgan 
hajmi pechning foydali hajmi deyiladi. 
O‘txonaning yuqoriroq qismida aylana bo‘ylab bir nechta teshiklar bo‘lib, 
ularga maxsus uskunalar - furmalar (8), pech devoridan ichkariga qarab 150-200 
mm  chiqarilib  o‘rnatiladi  va  ular  orqali  pechga  yoqilg‘ining  yaxshi  yonishi 
uchun qizdirilgan havo 0,25 MPa (2,5 atm) bosimda haydalib turiladi. Furmalar 
soni  pechning  hajmiga  qarab  16  tadan  24  tagacha  bo‘ladi.  Furmalar  mis  yoki 
alyuminiy qotishmalaridan yasalgan bo‘lib, ish jarayonida erib ketmasligi uchun 
ularning havol devorlari orqali sovuq suv aylantirib turiladi. 
Furmalarning pastrog‘idagi teshiklarga shlak, undan pastroqdagi teshikka 
esa  cho‘yan  chiqarish  novlari  (9),  (10)  o‘rnatiladi.  O‘txonada  yig‘ilayotgan 
cho‘yan  har  2-4  soatda,  shlak  1-1,5  soatda  o‘z  novlaridan  kovshlarga  chiqarib 
turiladi. Cho‘yanni, shuningdek, shlakni pechdan chiqarish uchun tegishli joyida 
50-60  mm.li  teshik  elektr  burmashina  bilan  ochiladi,  berkitishda  esa  o‘tga 
chidamli  tiqinlardan  foydalaniladi.  Metallurgik  kombinatlarda  bir  vaqtda  bir 
necha domnalar ishlaydi. 
O‘rtacha  hisobda  1  t  cho‘yan  olish  uchun  2035  kg  temir  ruda,  146  kg 
marganes ruda, 971 kg koks va 598 kg ohaktosh pechga kiritilib. 3575 kg havo 

---

12 
 
haydaladi. Bunda 755 kg shlak, 5217 kg domna gazi va 348 kg koloshnik changi 
ajraladi. 
Domnalarning  bir  me’yorda  ishlashi  uchun  barcha  ishlar  maksimal 
darajada  mexanizatsiyalashtirilgan  va  avtomat-  lashtirilgan  bo‘lishi  kerak.  Bu 
ishlarni  bajarishda  uning  yordamchi  uskunalarining  (shixtani  yuklash  apparati, 
havo qizdirgichlar, kompressorlar va boshqalar) roli katta. 
         Keyingi yillarda jarayonni boshqarishda elektron hisoblash mashinalaridan 
foyda -lanish  yuqori  samara  bermoqda.