Sh. Pozilova

Nazorat savollari: 
 
1.
 
Taʻlimda elektron resurslardan qanday maqsadda foydalaniladi? 
2.
 
Elektron resurslari turlarini sanab bering. 
3.
 
Kompyuter trenajer dasturlari tushunchasiga izoh bering. 
4.
 
Kompyuter  trenajer  dasturlarini  amaliy  mashgʻulotlarda  qoʻllash 
metodikasini ishlab chiqing. 
 
4.3.
 
Fan predmeti nazariy materiallarini oʻqitishni taʻminlovchi elektron 
taʻlim resurslarini yaratish prinsipi 
 
Rivojlangan mamlakatlarda soʻnggi yigirma yilda axborot faoliyatining 
koʻp  qismi  bozor  infratuzilmasining  asosiy  elementlaridan  boʻlib  bozor 
munosabatlari 
tarkibiga 
singib 
ketgan. 
Axborot 
kommunikatsiya 
texnologiyalarining  bozor  infratuzilmasi  sifatida  shakllanishi  50-yillarning 
ikkinchi yarmidan boshlandi. Hozirgi kunda bozorning ushbu tarmogʻi har bir 
mamlakat milliy iqtisodining asosiy negizi boʻlib hisoblanmoqda. Chunki global 
iqtisodiyotni  tarkib  toptirish  uchun  zamonaviy  axborot  komunikatsiya 
texnologiyalari  infratuzilmasi  talab  etilmoqda.  Ishbilarmonlik  faoliyatining 
maqul muhitini shakllantirishda zarur boʻlgan turli axborot, taxliliy materiallar 
va  ularni  tezkor  usulda  olish  axborot-komunikatsiya  texnologiyalarining 
rivojlanib borayotganligi evaziga erishilmoqda. 
Mamlakatimizda  axborotlashgan  jamiyat  qurish  yoʻlidagi  asosiy 
masalalardan  boʻlib  axborot  maydonining  barcha  tarkibiy  qismlarini 
rivojlantirish  va  undagi  boshqaruv  subʻektlari  faoliyatini  ragʻbatlantirishga 
qaratilgan  davlat  axborot  siyosatini  ishlab  chiqish  hisoblanadi.  Axborot-
kommunikatsiyal  texnologiyalari  bozorini  shakllantirishning  obʻektiv 
zaruriyatidan kelib chiqqan holda, milliy iqtisodning deyarli barcha tarmoqlari 
manfaatlariga  taʻsir  etuvchi  keng  miqyosdagi  iqdtisodiy,  huquqiy  va  siyosiy 
yechimlarni hal qilishni talab qiladigan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 

---

121 
 
«Kompyuterlashtirishni  yanada  rivojlantirish  va  axborot  kommunikatsiya 
texnologiyalarini joriy etish toʻgʻrisida»gi Farmoni eʻlon qilindi. Unda «...Real 
iqtisodiyot tarmoqlarida, boshqaruv, biznes, fan va taʻlim sohalarida kompyuter 
va  axborot  texnologiyalarini  keng  joriy  etish,  aholi  turli  qatlamlarining 
zamonaviy  kompyuter  va  axborot  tizimlaridan  keng  bahramand  boʻlishlari 
uchun shart-sharoitlar yaratish...» kabi vazifalar belgilab qoʻyilgan. 
Respublikamiz  kutubxona,  oliy  taʻlim  muassasalari,  ilmiy-tadqiqot 
institutlari  va  vazirliklari  katta  miqdordagi  axborot  resurslariga  ega.  Biroq, 
ushbu  manbalarga  integratsiyalashgan  holda  kirish  usuli  hali  yoʻlga 
qoʻyilmagan.  Chunki,  iqtisodiy  va  ijtimoiy  rivojlanishning  yangi  darajasiga 
oʻtish, jahon axborot maxsulotlari va xizmatlariga chiqish yuqorida keltirilgan 
manbalarga  turli  aholi  guruxlarining  tez  suratda  kirib  borishini  tashkil  qilish 
muammo boʻlib turibdi. Respublikamizda axborotlar sohasining rivojlanishiga 
boshqa 
omillar 
ham 
taʻsir 
koʻrsatmoqda, 
jumladan: 
jamiyatni 
axborotlashtirishning  past  darajadaligi,  axborot  texnologiyalari  rivojlanishi 
uchun zarur resurslarning yetarli darajada emasligi, hisoblash texnikasi va aloqa 
vositalarining  yetarli  darajada  rivojlanmaganligi,  EHM  lokal  va  hudud 
tarmoqlarini  qoʻllash  va  rivojlantirish  borasidagi  qoloqlik,  texnologiya; 
maʻlumotlar va bilimlar bazalarining sust qoʻllanilishidir. 
 
 
Xozirgi  kunda  jahon  taʻlim  xizmatlari  axborot-kommunikatsiyalar 
texnologiyalariga  tayangan  holda  yoʻlga  qoʻyilmoqda.  Bu  borada  elektron 
darslik va oʻquv qoʻllanmalar katta oʻrinni egallamoqda.  
 
 
 
Elektron darsliklarni loyihalashtirish, ishlab chiqish va oʻquv jarayonida 
keng  foydalanish  dolzarb  masalalarga  aylanmoqda,  chunki  ular  ommaviy 
ravishda taʻlim sohasida qoʻllanila boshlandi. Oxirgi vaqtlarda elektron oʻquv 
nashrlarning turli xillari yaratilib, ular oʻz tarkibiga oddiy gipermatn darslikdan 
tortib masofaviy oʻqitishning kompleks tizimlarini qamrab olmoqda. 
Elektron darsliklarni quyidagi turlarga ajratish mumkin: 
• Matnning elektron versiyasi; 
• Kitobning gipermatnli elektron versiyasi; 

---

122 
 
• Grafik, jadval, rasmlar va gipermatnlar mavjud darslik; 
•  Animatsiya,  ovoz,  grafik,  jadval,  rasmlar  va  gipermatnlar  mavjud 
darslik; 
•Animatsiya,  ovoz,  grafik,  jadval,  rasm,  gipermatnli  va  test  tizimlari 
mavjud darsliklar. 
Ushbu sohaning yangiligi va oʻquv-uslubiy taʻminotning yoʻqligi ishlab 
chiqilayotgan elektron darsliklarning sifat darajasiga jiddiy taʻsir koʻrsatmoqda. 
Bundan  tashqari,  darsliklarni  yaratishning  yagona  standartlari  va  dasturiy 
vositalarining yoʻqligi turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan elektron 
darsliklarni  oʻquv  jarayonida  samarali  qoʻllashga  toʻsqinlik  qilyapti  deyish 
mumkin. 
Shuning  uchun  ham  yaratilayotgan  elektron  darsliklarning  baholash 
mezonlarini belgilab olish lozim. Avvalambor, elektron darsliklar oʻtilayotgan 
mashgʻulotlar  sifatini  yuksaltirishiga  qanday  taʻsir  koʻrsatishini  bilish  kerak. 
Elektron  darsliklarning  anʻanaviy  usullarga  nisbatan  quyidagi  afzalliklarini 
keltirish mumkin: 
1. Oʻquv axborotlarining taqdim etilish shakli; 
2. Kerakli axborotlarni qidirish imkoniyati; 
3. Olingan bilimlar darajasini nazorat qilish usullarining mavjudligi; 
4. Professor- oʻqituvchi bilan teskari alokaning mavjudligi. 
Shundan  kelib  chiqib,  elektron  darsliklarni  yaratishning  quyidagi 
tamoyillarini keltirish mumkin: 
•  Multimedia-maʻlumotlari  (matn,  grafik,  audio,  video,  animatsiya) 
asosida axborotlarni takdim etish; 
• Qidirish va yoʻllash imkoniyatlarini kiritish; 
•  Olingan  bilimlar  darajasini  nazorat  qilishning  obʻyektiv  tizimini 
kiritish; 
•  Tarmoq  texnologiyalari  asosida  professor-oʻqituvchi  va  talabaning 
oʻzaro interaktiv va teskari aloqasining yoʻlga qoʻyilishi.