|
)
tushunchasini Jaron Lanier (Lane)
taklif etgan. Virtual borliq immersivlik
va interfaollik
tushunchalari bilan
bogʻliq. Immersivlik deganda odamning virtual borliqda oʻzini faraz qilishini
tushunish lozim. Interfaollik
deganda foydalanuvchi real vaqtda virtual
borliqdagi obʻektlar bilan oʻzaro muloqotda boʻlib ularga taʻsir koʻrsatishga ega
boʻladi.
24
Virtual borliq tizimi deganda – biz imitatsion dasturiy va texnik
vositalarni qabul qilamiz. Interfaollikni taʻminlash uchun, virtual tizim
boshqaruvchi amallarni qabul qilishi kerak. Bu amallar koʻpmodallikga, yaʻni
koʻz bilan koʻradigan, tovush orqali qabul qiladigan boʻlishi kerak. Bu amallarni
amaliyotda bajarish uchun zamonaviy tizimlarda turli tovush va video
texnologiyalardan foydalaniladi. Masalan, katta hajmli tovush va video tizimlari,
shuningdek odamning bosh qismiga oʻrnatiladigan shlem va koʻzoynak
displeylar, hid sezadigan sichqonchalar, boshqaruvchi qoʻlqoplar, kibernetik
nimchalar, simsiz interfeys birgaligida ishlatiladi. Yuqoridagilar ekzotik
qurilmalarga tegishli.
Oxirgi yillarda taʻlim tizimida zamonaviy internet texnologiyalaridan
foydalanishga, xususan multimediaga asoslangan texnologiyalarga alohida
etibor berilmoqda. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining jadal
surʻatlarda rivojlanishi taʻlim tizimiga ham oʻz taʻsiri koʻrsatibgina
qolmasdan, uni tashkillashtirishning asosiy instrumentiga aylanib qolmoqda.
Misol qilib oladigan boʻlsak, eng tez rivojlangan va yuqori samara koʻrsatgan
taʻlim
texnologiyalari
axborot
kommunikatsiyalar
asosida
tashkillashtirilgandir. Masalan, Cloud Computing, Mobile Learning, Tablet
Computing, Open ContentLearning, AnalyticLearning, Virtual and Remote
Laboratories.
21 asr taʻlim tizimi bevosita internet va multimedia texnologiyalari
bilan bogʻlangan. Oxirgi oʻn yillikda internet tarmogʻida juda yuqori
samaradorlikka erishilgan boʻlsa, multimedia texnologiyalarining ham keskin
rivojlanishi va internet bilan integrallashuvi uning imkoniyatini yanada
boyitmoqda.
Kelajak tarmoqlarini qurish konsepsiyasining bugungi dolzarb
masalalari ichida 3D Internet tarmogʻini qurish va uni xalq xoʻjaligining turli
sohalarida qoʻllash muhim oʻrin tutadi(1-rasm). 3D Internet texnologiyasi
sanoat, ishlab chiqarish, fan-texnikalar uchun, ularning yanada taraqqiy
topishi uchun yangi bir davrni ochib beradi. Ulkan imkoniyatlar yaratadi.
25
Dunyoning turli chetlaridagi rivojlanishlarning boshqa chetlariga tadbiqini va
samaradorligini virtual boshqarish imkoini beradi.
Shuni hisobga olgan holda, 3D Internet texnologiyasining taʻlim
tizimida qoʻllash va undan kutilgan natijalar toʻgʻrisida yoritamiz.
1.1-rasm. 3D Internet konsepsiyasi.
3D Internet texnologiyasi internet va 3D grafika texnologiyalarining
integratsiyalashuvi boʻlib, uning natijasida internet orqali interaktiv 3D
kontent real vaqt rejimida veb xizmat koʻrinishida yuboriladi. Web 3.0
konsepsiyasi asosida rivojlantirilayotgan ushbu texnologiya internet
yordamida virtual olam yaratish imkonini beradi. 3D Internet bir qator
afzalliklarga ega:
-
Tarmoq foydalanuvchilari virtual birlashtiriladi va boshqariladi;
-
Masofa ahamiyat kasb etmaydi, hamma bir-biri bilan virtual
yagona joyda, fazoda joylashadi;
-
Kontent har bir foydalanuvchi oʻzi boshqarishi mumkin;
-
Istalgan tarmoq foydalanuvchi boshqa tarmoq foydalanuvchisiga
bevosita interaktiv taʻsir oʻtkazishi mumkin.
26
Ushbu texnologiyani tashkillashtirish uchun 3D kamera va yuqori
tezlikli internet talab qilinadi.
Ushbu texnologiyani taʻlimda qoʻllash masofaviy taʻlimdagi talaba va
universitet oʻrtasidagi toʻsiqni yoʻqotish va dars jarayonini virtuallashtirish
imkonini beradi. Dunyoning istalgan nuqtasida joylashgan talabalarni yagona
taʻlim olish muhitiga birlashtirish va oʻqituvchining ishlash samaradorligini
oshirish imkoniyatini taʻminlaydi.
Ushbu texnologiya asosida virtual multimedia taʻlim muhiti yaratiladi.
3D Internet texnologiyasi asosida virtual taʻlim tizimini
tashkillashtirish quyidagi taʻlim va tadqiqot turlarini tashkillashtirish imkonini
beradi:
-
Dunyoning istalgan virtual universitetlariga aʻzo boʻlish va
dasrlarida qatnashish;
-
Virtual masofaviy taʻlim;
-
Virtual ekskursiyalar tashkillashtirish;
-
Virtual tadqiqotlar olib borish;
-
Virtual kitob va qoʻllanmalar harid qilish;
-
Virtual seminarlar va konferensiyalar tashkillashtirish;
-
Virtual ishchi guruxlar tashkillashtirish va loyihalarni bajarish va
boshqalar.
27
1.2-rasm. 3D Internet virtual taʻlim tizimi.
Sanab oʻtilganni tashkillashtirishning yagona vositasi sifatida 3D
Internet texnologiyasi hizmat qiladi. Taʻkidlash joizki, ushbu xizmatlarni
taʻminlovchi yagona intereaktiv, real vaqtli 3D multimedia tarmoq
platformasi tashkillashtirish talab etiladi. Foydalanuvchi tomonda ham 3D
kamerani oʻz ichiga olgan maʻlum qurilmalar toʻplami boʻlishi zarur.
1.3-rasm. 3D Internet orqali virtual tadqiqotlar olib borish
3D Internet texnologiyasini qoʻllash taʻlim tizimida qoʻllash quyidagi
yutuqlarni beradi:
-
virtual masofaviy taʻlimni tashkillashtirish;
-
taʻlim olish uchun ketadigan harajatlarni kamaytirish, yoʻl
harajatlarini qisqartirish;
-
cheksiz talabalar auditoriyasini shakllantirish va butun dunyo
boʻylab onlayn darslar olib borish;
28
-
virtual ilmiy tadqiqot ishlarini tashkillashtirish va ularga butun
dunyo boʻylab yetakchi olim va mutahassislarni jalb qilish;
-
yangi ilmiy yangiliklarni interaktiv virtual kuzatish va takliflar
bildirish;
-
va albatta konferensiya va semenarlarda virtual ishtirok etish.
Xulosa qilib aytish mumkinki, taʻlimda 3D Internet texnologiyasini
qoʻllash taʻlim sifatining yanada oʻsishiga, zamonaviy taʻlim turlarining
keskin rivojlanishiga, xalqning savodxonlik darajasining ortishiga va asosiysi
davlatning yanada taraqqiy topishiga katta hissa qoʻshadi.
Xulosa qilib shuni aytishimiz joizki, hozirgi zamonaviy axborot
texnologiyalaridan taʻlim jarayonida foydalanish ancha ustunliklarni yuzaga
keltirmoqda. PDVlar taʻlim jarayonida muhim ahamiyat kasb etadi. Taʻlimda
PDVlarning ahamiyati katta.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
