Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

Turizmga 
oid 
rasmiyatchiliklar 
– 
sayohatni 
tashkillashtirish, 
rasmiylashtirish  va  amalga  oshirish  jarayonida  qonunchilik  va  mamlakatda 
o‘rnatilgan  tartib  bo‘yicha  rioya  qilish  majburiy  bo‘lgan  qoidalar,  shartlar  va 
harakatlardan  iborat  bo‘ladi. 
Turizm  rasmiyatchiliklarining  muhimligini 
tasdiqlash  va  ularni  tartibga  solish  hamda  osonlashtirish  uchun  bir  qator  eng 
muhim xalqaro hujjatlardan ko‘chirmalar keltiramiz:  

 
Yevropadagi hamkorlik va xavfsizlik bo‘yicha kengashning yakunlovchi 
dalolatnomasi  (Xelsinki,  1975-y.):  «Kengashning  ishtirokchi  davlatlari  xorijiy 
davlatlarga  sayohat  uchun  talab  etiladigan  rasmiyatchiliklar  bilan  bog‘liq 
masalalarni  ijobiy  ruhda  qarab  chiqish  orqali  turizm  rivojini  rag‘batlantirish 
maqsadida ekanliklarini bildiradilar»; 

 
Jahon turizmi bo‘yicha Manila deklaratsiyasi (Manila, 1980- y.): «Butun 
jahon  turistik  tashkiloti  o‘zining  rivojlanish  dasturiga  jahonda  turizm 
rasmiyatchiliklari  ahvolini  o‘rganish,  mazkur  sohadagi  joriy  amaliyot  va  mavjud 
me’yorlarni  tadqiq  etish,  sayohatlarni  yo‘lga  qo‘yish  va  osonlashtirish  uchun 
umumiy tavsiyanomalar ishlab chiqish masalalarini kiritgan»; 

 
Turizm  bo‘yicha  Gaaga  deklaratsiyasi  (Niderlandiya.  1989-y.): 
«Sayohatlar tez o‘sishi bilan bir vaqtda turizm rasmiyatchiliklarining tushunchasi 
aniqlanmoqda  va  kengaymoqda.  Ulardan  biri  bevosita  turistlarga,  boshqalari  esa 
turizm biznesiga oid. Turizm rasmiyatchiliklarining osonlashuvi o‘zining dastlabki 
tor  chegaraviy  rasmiyatchilik  va  bojxona  tekshiruvlari  ramkasidan  chetga  chiqa 
oldi.  Bugungi  kunda  gap  turizmni  rag‘batlantirish  va  ijobiy  qo‘llab-quvvatlash 
haqida  borishi  lozim,  xususan  har  bir  shaxsga  ichki  va  xalqaro  turizmda  ishtirok 
etishga  sharoit  yaratish,  yoshlar,  keksalar  va  nogironlar  orasida  turizmga  alohida 
e’tibor ajratishga harakat qilish shart»;  

---

304 
 

 
Barqaror  rivojlanish  bo‘yicha  BMT  komissiyasi  o‘zining  1999-yil 
apreldagi N’yu-York sessiyasida Butunjahon turizm tashkiloti (BTT) tashabbusiga 
ko‘ra,  global  turizm  etik  kodeksini  ma’qulladi  va  BTTga  xususiy  sektorlar, 
nohukumat  va  mehnat  tashkilotlaridan  tushgan  takliflar  bilan  to‘ldirishni  taklif 
etishdi. BTT mutaxassislarining xulosasiga ko‘ra, turizm Global etik kodeksi joriy 
hujjat  bo‘lib,  jumladan,  turizm  rasmiyatchiliklarini  tartibga  solishda  ham 
dasturilamal  bo‘lmog‘i  lozim.  Xususan  uning  8-moddasida  «Turizm  sayohatlari 
erkinligi»da  davlatlar  tomonidan  kiritilgan  yoki  xalqaro  kelishuvlardan  kelib 
chiqadigan,  masalan  vizalar,  sanitar  va  bojxona  rasmiyatchiligini  imkon  qadar 
shunday moslashtirish lozimki, erkin turizm va xalqaro turizmga yo‘l ochish zarur 
bo‘ladi.  Ushbu  rasmiyatchiliklarni  osonlashtirishga  qaratilgan  mamlakatlararo 
bitimlarni  rag‘batlantirish  lozim;  turizm  sanoatiga  og‘ir  tushadigan  va  uning 
raqobat bardoshligiga zarar yetkazadigan maxsus soliq va to‘lovlarni bekor qilish 
yoki qayta ko‘rib chiqish kabi choralar ko‘rsatilgan.