Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

10-
mavzu
. GID-EKSKURSIYA XIZMATLARINI AMALGA 
OSHIRISH JARAYONLARI  
Reja: 
10.1.  Turistik-ekskursiya xizmatlarining asoslari va huquqiy me’yorlari 
10.2.  Gid-ekskursiyachi xizmatlarining mohiyati va  tasnifi 
10.3.  Ekskursiya xizmatlarida gid-ekskursiyachi faoliyatini baholash 
metodikalari 
 
10.1. Turistik-ekskursiya xizmatlarining asoslari va huquqiy  
me’yorlari 
 
«Ekskursiya» so‘zi lotincha ekskursion (tanishuv) qisqa muddatli safar yoki 
sayohat, sayohatga jo‘namoq, sayohat qilib kelmoq ma’nolarini anglatadi. Turizm 
so‘zi paydo bo‘lmasdan, insonlarda atrof-muhitga qiziqish, uzoqlarda nimalar bor, 
tog‘lar  ortida  yoki  daryoning  yoki  qir-tepaliklardan  keyin  nimalar  borligiga  oid 
ko‘plab  savollarning  to‘planinib  qolishi  natijasida  ularni  safarga  (uydan  chiqib 
ketishga)  chorlaydigan  ichki  his-tuyg‘u-qiziqishning  harakatga  kelishi  bo‘lgan. 
Hozirgi  rivojlangan  jamiyatimizda    jahonda  ekskursiyaga-sayohat-sayrga 
chiqmagan  bironta  inson  bo‘lmasa  kerak.  Ushbu  sayrlarning  asosiy  sababchisi, 
tabiatdagi  biologik  xilma-xillik,  betakrorlik,  boyliklar  bo‘lgan.  Jamiyatdagi 
dastlabki  sayohatlar  albatta  o‘zga  yurt,  mamlakatlar  haqidagi  xabarlar  natijasida 
yuz  bergan.  Ekskursiya  xizmatlarini  turizmning  yuragi,  deb  ta’riflashadi. 
Haqiqatdan  ham  turist  mehmonxonaga  joylashganidan  so‘ng  birinchi  navbatda 
ekskursiyaga  chiqishga  harakat  qiladi.  Ichki  turizmda  barcha  davlatlarda 
ekskursiya xizmatlari  birinchi o‘rinda turadi. Chunki mamlakat ichkarisidagi aholi 
turizmning  deyarli  barcha  turlari  bo‘yicha  doimo  ekskursiya  xizmatlaridan 
foydalanadi.  Shu  o‘rinda  turist  bilan  ekskursantni  farqlash  lozim  bo‘ladi,  chunki 
turizmni  rejalashtirishda  turistning  talabi  nafaqat  ekskursiya  xizmatlari  bilan 

---

134 
 
chegaralanmasdan,  balki  boshqa  ko‘rsatiladigan  xizmatlarni  ham  hisobga  olishni 
taqoza qiladi. 
Turist  - 
O‘zbekiston Respublikasi hududi bo‘ylab yoki boshqa mamlakatga 
sayohat  qiluvchi  (doimiy  istiqomat  joyidan  turizm  maqsadida  jo‘nab  ketgan) 
jismoniy shaxs
 14
. 
Ekskursant -
tunab qolmaydigan va ekskursiya marshrutida 24 soatdan ko‘p 
bo‘lmaydigan  shaxsning  sog‘lomlashtirish,  ma’rifiy,  kasbiy-amaliy,  qiziqish, 
ko‘rish,  bilish,  tanishish  yoki  boshqa  maqsadlarda  sayohatga  chiquvchi 
hisoblanadi.