Microsoft Word Tursunboyev S. O'zbek teatri tarixi. Majmua

HAYDAR MUHAMMAD ASARLARI 
HAQIDA MATBUOT SHARHI 
 
Haydar Muhammad adabiyotimizga qo’shiq bilan kirib keldi. Oz vaqt o’tmay qo’shiq 
uni musiqali drama sohasiga boshladi. «Toshkentning nozanin malikasi» musiqali dramasi 
uning kelajagini belgilab berdi. Ijodkor birin- ketin sahna asarlari yarata boshladi. 
Bu yosh muallifni sahna san’atining o’ziga xos sir-asrorlarini puxta egallashga undadi. 
Nihoyat,  u  katta  mavzularga  qo’l  urishga  jur’at  etdi.  Yaqinda  u  buyuk  olim,  mutafakkir 
shoir  Zahiriddin  Muhammad  Bobur  tavalludining  500  yilligi  munosabati  bian  uning 
murakkab hayoti va ijodi haqida yangi drama yaratdi. 
Haydar  Muhammad  tariximizning  bu  g’oyat  murakkab,  ammo  faxr  etgulik  vakili 
obraziga katta ehtirom va teran muhabbat bilan yondashgan. 
 
Turob To’la
. «Istiqboli aniq dramaturg». 
«Toshkent haqiqati», 1983-yil, 13-aprel. 
Muqimiy  nomidagi  respublika  musikali  drama  va  komediya  teatrining,  shoir  Haydar 
Muhammadning «Toshkentning nozanin  malikasi» nomli pyesasi asosida sahnalashtirilgan 
premyera  spektaklini  ko’rishga  muyassar  bo’ldim.  Bunda  so’z  bilan  musiqaning  bir 

---

ohangda  jaranglashi  tomoshabinlarning  diqqatini  o’ziga  tortadi  —  kuldiradi,  yig’latadi  va 
hayajonga soladi. 
Dramaturgiya sohasiga endigina  xayrli qadamini  qo’ygan  Haydar Muhammad, asarni 
sahnaga  qo’yuvchi  rejissor  Abdurashid  Rahimov,  atoqli  bastakorimiz  Manas  Leviyev, 
keksa  va  boy  tajribaga  ega  rassomimiz  G. A. Vizelning  bu  spektakl  ustida  olib  borgan 
ijodiy  ishlari shubhasiz teatr jamoatchiligining diqqat-e’tiboriga sazovordir. Ijodkorlarimiz 
sahnaning  bor  imkoniyatlaridan  foydalanib,  shaklni  mazmunga  bo’ysundirib,  voqeani 
badiiy  vositalar  bilan  aks  ettirishga,  tomoshabinlarning  tuyg’ularini  uyg’otishga  muyassar 
bo’lishlari — spektaklning muvaffaqiyatlaridan biridir. 
Sud  sahnasida  Mahmudjon  G’ofurov  kichkinagina  bir  epizod  rolida  chiqadi.  Ammo, 
butun  vujudi  hayajonga  to’lib-toshgan  Yozdan  Sobitovich  tomosha  zalidan  chiqib,  qora 
kursida  o’tirgan  o’g’li  Mardonning  yoniga  yurib  kelishining  o’zi  tomoshabinlarni 
to’lqinlantiradi. 
Guvohlardan  biri  keksa  san’atkorimiz  Mashrab  Yunusov  ham  qisqagina  bir  epizod 
rolida tomoshabinlar ichidan chiqib, guvoh sifatidagina emas, balki unga hech kim emas bir 
begunoh  qizni  o’limdan  asrab  qoluvchi  insonparvar  sifatida  gavdalanadi.  Uning  bu 
oliyjanobligi tomoshabinlarda chuqur ta’sir qoldiradi. 
Talantli artistlarimizdan biri Maryam Ixtiyorovani biz ko’proq lirik va komik rollarda 
ko’rib  quvonardik.  U  o’zining  mayin  ovozi  bilan  tomoshabinlarni  hayratda  qoldirardi.  Bu 
spektaklda  esa  uni  boshqa  bir  obrazda —  qonunlarni  tish-tirnog’i  bilan  himoya  qiluvchi, 
jamiyatimizni  onda-sonda  paydo  bo’lib  qolgan  marazlardan  tozalovchi,  davlatimizning 
manfaatini  ko’z  qorachig’iday  saqlovchi,  shunday  zo’r  huquqqa  ega  o’zbek  ayoli  obrazi 
qiyofasida ko’ramiz.