Microsoft Word Tursunboyev S. O'zbek teatri tarixi. Majmua

 
Temur Ubaydullayev. 
«Toshkent oqshomi» 
gazetasi, 1988-yil, 13-avgust.
 
 
 
«YETTI YUZ MARTA...» 
Toshbolta  obrazi  Soyib  Xo’jayev  ijodiy  faoliyatidagi  eng  yirik  obrazlaridan  biridir. 
Aktyor o’n yil mobaynida mazkur rolni yetti yuz marta ijro etdi. Ushbu satrlar muallifining 
o’zi  «Toshbolta  oshiq»  spektaklini  teatr  sahnasida  olti  marta  ko’rib,  radio  orqali  o’n  besh 
marta  eshitgan.  Toshbolta  sarguzashtlarini  ko’rmagan,  eshitmagan  odam  respublikamizda 
kamdan-kam topilsa kerak. U xalq orasida shu qadar shuhrat qozongan. Shu tafayli bo’lsa 
kerak, aktyorni ham ba’zan Toshbolta deb ataydigan bo’lib qolishgan. 
«Toshbolta  oshiq»  spektaklining  keng  tanilishida  artistlardan  Tursunxon  Ja’farova 
(Risolat), Rixsi Shokirov (Solih), Razzoq Hamroyev (Medi) va boshqalarning ham xizmati 
katta. 
Soyib  Xo’jayevning  tomoshabinlarga  bu  qadar  yoqib  qolganining  sababi  nimada? 
Bunga sabab avvalo shuki, har spektakl S. Xo’jayev uchun premyera, u bir marta topilgan 
harakat,  ohang,  mizanssenaga  mahkam  yopishib,  ko’r-ko’rona  takrorlayveradigan 
aktyorlardan emas. U har safar spektaklga ilhom  va zavq bilan,  yangi detallar bilan  kelib, 
rolda xuddi birinchi marta chiqayotganday o’zgacha berilib o’ynaydi. Mana shu ijodkorlik, 
zavq, ilhom tomoshabinlargagina emas, balki ijrochilarga ham o’z ta’sirini ko’rsatib, ularni 
ham mahorat ko’rsatishga undaydi. 
Ikkinchidan,  Toshbolta  hayotda  har  kun  ko’rib  yuradigan  oddiy  kishilarimizdan  biri, 
ba’zan  laqma,  ba’zan  urushqoq  bo’lsa-da,  aslida  soddadil,  odamoxun,  samimiy  kishi 
sifatida  gavdalantirilgani  tufayli  ham  ko’pchilikka  manzur  bo’ldi.  Toshbolta  obrazining 
keng  tanilishiga  yana  bir  bois  S. Xo’jayev  ijrosi,  umuman,  spektakldagi  mubolag’a  — 
grotesk  uslubidir.  Uyalish,  shodlik,  qayg’u,  qo’rquv,  qahr  kabi  tuyg’u  va  holatlar  aktyor 
tomonidan bo’rttiriladi. Masalan, uyalishni aktyor quyidagicha tasvirlaydi: gavdasini larzon 
qilib,  boshini  ilkis  o’ngga  buradi  (ba’zan  yuzini  panjalari  bilan  bekitib  oladi),  tovushsiz 
lazzatlanib kuladi va barmoqlari bilan tizzalarini nog’ora qilib chertadi... 
 
Muhsin Qodirov
. «Soyib Xo’jayev», G’afur G’ulom 
nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti 
1973-yil, 42—43-betlar.