Toshloq tumani

4. Darsni yakunlash. 
       5. Uyga vazifa: test yechish tematik axborotnomalardan
 
Tayyorladi:          _________________________ 
Tekshirdi: O‘TIBDO‗ :   __________ _________________________   
  ―_____‖____  201  y. 
1
,
2
;

х
M
N
41
M
N

N
M
M
N


28
13
N
M
N
M


28
13
N
M
M
N


28
13
 
17
;
9

а

---

Toshloq tumani 
Sana:_____________ 
10-mashg‘ulot 
Dars mavzusi
.     
 Proporsiya.
 
Dars maqsadlari
:   o‗quvchilarga proporsiyani o‗rgatish,  ularning fanga qiziqishlarini 
oshirish. 
                                     
                
Darsning  borishi
: 
      
1. Tashkiliy qism. 
      2. Proporsiya. 
Ikkita 
  va 
  nisbatlarning  o‗zaro  tengligi 
proportsiya
  deyiladi, 
a
  va 
d
  lar 
proportsiyaning 
chetki hadlari
, 
b
 va 
c
 lar 
o‘rta hadlari
 deyiladi. 
=
 proportsiya quyidagi xossalarga ega: 
1. 
ad
=
bc
;    
2. 
; 
 
3. 
; 
4. 
; 
 
5. 
; 
 
6. 
; 
7. 
;  
8. 
 
a
 sonini 
m
:
n
:
k
 nisbatda to‗g‗ri proportsional bo‗laklarga ajratish: 
 
teskari proportsional bo‗laklarga ajratish. 
 
agar 
 bo‗lsa, u holda 
1) 
 
2) 
 
m
, 
n
, 
r
, 
q
, 
m
1
, 
m
2
, … 
m
n
 lar haqiqiy sonlar. 
Misol: Proportsiyaning noma‘lum hadini toping:  1,2:
x
=8,4:25,2. 
Yechish: Proportsiyaning uchinchi xossasiga asosan:  
.
 
3. Mustahkamlash. 
Test yechiladi. 
TESTLAR. 
1.  
7
6
2
:
3
2
1
:
5
4
2

х
  proportsiyaning noma‘lum hadini toping.  
     A)           B)             C) 
           D)                E) 
 
2.  3,5:
x
=0,8:2,4 tenglamani yeching. 
    A) 10,5         B) 9,2           C) 13,5           D) 7,8              E) 11,5 
b
a
d
c
b
a
d
c
d
bc
a

c
ad
b

b
da
c

a
bc
d

qd
pc
nd
mc
qb
pa
nb
ma





b
d
d
c
b
a



b
a
d
b
c
a



k
a
n
a
m
a









k
n
m
;
k
n
m
;
k
n
m
k
n
a
n
n
a
m
n
a
1
k
1
1
m
1
;
1
k
1
1
m
1
;
1
k
1
1
m
1









n
n
b
a
b
a
b
a



...
2
2
1
1
;
...
...
1
1
2
1
2
1
b
a
b
b
b
a
a
a
n
n







1
1
2
2
1
1
2
2
1
1
...
...
b
a
m
b
m
b
m
b
m
a
m
a
m
a
n
n
n
n







6
,
3
4
,
8
2
,
25
2
,
1



x
2
1
3
2
5
4
4
5
3
5
1
2

---

Toshloq tumani 
3.  
 tenglamani yeching. 
    A) 
         B) 
           C) 
           D) 
              E) 
 
4.  
 tenglamani yeching. 
     A) 
         B) 
           C) 
           D) 
              E) 
 
5.  
 tenglamani yeching. 
     A) 
         B) 
           C) 
           D) 
              E) 
 
6.  
 tenglamani yeching. 
     A) 25         B) 14           C) 15           D) 16              E) 18 
 
7.  420:(160-1000:
x
)=12 dan  
x 
ni toping. 
    A) 8         B)             C) 35           D) 36              E) –8 
8.  
 tenglamani yeching. 
     A) 5         B) 3           C) 1
           D) 4              E) 
 
9.  
 dan 
x 
ni toping. 
    A) 370         B) 270           C) 470           D) 730              E) 1090 
     
  
4. Darsni yakunlash. 
       5. Uyga vazifa: test yechish tematik axborotnomalardan
 
Tayyorladi:          _________________________ 
Tekshirdi: O‘TIBDO‗ :   __________ _________________________   
  ―_____‖____  201  y. 
 
 
 
9
:
4
3
7
:
3
1





 






 
х
х
8
3
1
8
1
1
8
5
1
8
7
1
4
1
1
3
1
4
3
:
13
6
6
2








х
13
3
3
26
19
3
26
7
3
13
3
4
26
7
4
6
6
1
4
:
9
2
3






 
х
9
2
22
9
7
21
3
1
22
9
4
20
6
5
21


7
3
1
3
3
,
0
8
3
:
12



х
1

8
1
5
3
2
12
1
2
:
12
1
1

х
12
5
5
2
3


731460
1002
360



х

---

Toshloq tumani 
Sana:_____________ 
11-mashg‘ulot 
Dars mavzusi
.     
 Foizlar.
 
Dars  maqsadlari
:      o‗quvchilarga  foizlarni  o‗rgatish,  ularning  fanga  qiziqishlarini 
oshirish. 
                                     
                
Darsning  borishi
: 
      
1. Tashkiliy qism. 
      2. Oddiy kasrlar. 
Foizlar. 
 
 
Sonning yuzdan bir ulushi uning bir foizi deyiladi: 
 
1) 
a
 sonning 
r
 foizini topish: 
 
а
 –100 % 
 
x
 –
р
 %,  
 
 
2) 
r 
foizi 
a
 ga teng bo‗lgan sonni topish: 
 
a
 –
r
 % 
 
x
 –100 %,    
 
3) 
a
 va 
b
 sonlarning foiz nisbatini topish:  
 
4) murakkab foiz: 
 
,   
a
 – summa, 
r
 – foiz, 
n
 – vaqt. 
1-misol. 480 ning 45 % ini toping. 
Yechish. 
. 
2-misol. Sonning 12 % i 18 ga teng. Shu sonning 6 % ini toping. 
Yechish. 
.  
Javob: 9. 
3-misol. Ikki son berilgan. Birinchi sonning 5 % i 15 ga, ikkinchi sonning 8 %i 
16 ga teng. Bu sonlar bir-biridan qanchaga ortiq? 
Yechish. 
. 
Javob: 100. 
4-misol: Fermer bankdan bir yilga ma‘lum  miqdorda pul qarz olgan edi.  Bir yil 
o‗tgach  u  bankga  43200  so‗m  pul  o‗tkazdi.  Agar  bank  «1  yilga  8  %  »  hisobidan  pul 
bergan bo‗lsa, fermer necha so‗m pul qarz olgan? 
Yechish: 1)  100% + 8%=108 %; 
 
  2)  43200 so‗m    108 % 
 
 
x
 so‗m         100 % 
%
1
100

a
100
p
a
x


p
a
x
100


%
100

b
a
n
p
a





 
100
1
216
100
45
480
100





p
a
x
9
100
6
150
,
150
12
100
18
100








y
p
a
x
100
200
300
,
200
8
100
16
,
300
5
100
15
2
1
2
1










x
x
x
x

---

Toshloq tumani 
 
 
 (so‗m). 
Javob: Fermer bankdan 40000 so‗m pul qarz olgan edi.
 
3. Mustahkamlash. 
Test yechiladi. 
TESTLAR. 
1.  18 ning 18% ini toping. 
  A) 10 
B) 2,89 
C) 3,24 
D) 1   
E) 4,24 
 
2.  32 dan 60 necha protsent ortiq? 
   A) 90               B) 82,5            C) 83,5            D) 85               E) 87,5 
 
3.  Yangi uzilgan nokdan 16

 qoqi tushadi. 48 kg nok qoqisi olish uchun necha kg 
yangi uzilgan nok olish kerak? 
  A) 300 kg            B) 640 kg          C) 200 kg            D) 240 kg                E) 360 kg 
 
4.  1750 kg un elanganda, 105 kg kepak chiqdi. Necha protsent un qoldi? 
     A) 88             B) 94          C) 90            D) 92                 E) 96 
5.  Nomahlum sonning 28% i 
 ning 42% iga teng. Noma‘lum sonni toping. 
     A) 
            B) 5          C) 
            D) 4,2                E) 6 
6.  Birinchi son 20% ga, ikkinchisi 30% ga orttirilsa, ularning ko‗paytmasi necha foizga 
ortadi? 
     A) 60            B) 50          C) 65            D) 56               E) 40 
 
7.  Mahsulotning narxi birinchi marta 25% ga,ikkinchi marta yangi bahosi yana 20% ga 
oshirildi.Mahsulotning oxirigi bahosi necha foizga kamaytirilsa, uning narxi dastlabki 
naxiga teng bo‗ladi? 
    A) 45          B) 48        C) 50          D) 42              E) 
 
8.  Muayyan masofani bosib o‗tish uchun ketadigan vaqtni 25% ga kamaytirish uchun 
tezlikni necha foiz ortirish kerak? 
    A) 25          B) 30        C) 20          D) 
              E) 
 
9.  200 ni 30% ga orttirildi, hosil bo‗lgan son 20% ga kamaytirildi. Natijada qanday son 
hosil bo‗ladi? 
    A) 206          B) 210        C) 208          D) 212              E) 205