Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg

lash tarmog‘ining tasnifi

 

 

Abonent  tizimining  xududiy  joylashuviga  ko‘ra  hisoblash  tarmog‘ini  uchta 

asosiy sinfga bo‘lish mumkin: 



 

global tarmoqlar (WAN - Wide Area Network); 



 

mintaqaviy tarmoqlar (MAN - Memrorolitan Area Network); 



 

lokal tarmoqlar (WAN - Local Area Network). 

 

Global 

hisoblash  tarmog‘i  turli  mamlakatlarda,  turli  qit’alarda  joylashgan 

abonentlarni  birlashtiradi.  Abonentlar  o‘rtasidagi  o‘zaro  aloqa  telefon  tarmog‘i, 

radio-aloqa  va  yo‘ldosh  orkali  aloqa  tizimi  bazasida  amalga  oshiriladi.  Global 

hisoblash  tarmog‘i  barcha  insoniyatning  axborot  resurslarini  birlashtirish  va  ushbu 

resursga kirishni tashkil etish muammosini xal etadi. 

 

Regional

 (mintaqaviy) tarmoqlar bir-biridan ma’lum bir masofada joylashgan 

abonentlarni  bog‘laydi.  U  aloxida  mamlakatning  katta  shaxridagi,  iqtisodiy 

mintaqadagi  abonentlarni  o‘z  ichiga  oladi.  Mintaqaviy  hisoblash  tarmog‘ining 

abonentlari orasidagi masofa o‘nlab, yuzlab km ni tashkil qiladi.  

 

Lokal

  hisoblash  tarmog‘i  uncha  katta  bo‘lmagan  xududda  joylashgan 

abonentlarni birlashtiradi. Hozirda lokal  hisoblash tarmog‘i tarqalgan xududda aniq 

chegara  yo‘q.  Odatda  bunday  tarmoq  aniq  bir  joyga  bog‘langan.  Lokal  hisoblash 

tarmog‘iga  mansub  sinfga  aloxida  korxonalar,  firmalar,  banklar,  ofislar  tarmog‘i 

kiradi. Bunday tarmoq 2-2,5 km xududni qamrab oladi.  

---

 

Global,  mintaqaviy  (regional),  lokal  hisoblash  tarmoqlari  ko‘p  tarmoqli 

ierarxiyani  tashkil  etadi.  Ular  ulkan  axborot  to‘plamini  qayta  ishlovchi  kuchli 

iqtisodiy  vositani  yaratib,  cheksiz  axborot  resursiga  kirish  imkonini  beradi.  Lokal 

hisoblash tarmog‘i mintaqaviy tarmoq tarkibiga komponent sifatida kirishi mumkin. 

Mintaqaviy  tarmoq  global  tarmoqqa  kirishi  va  nixoyat,  global  tarmoq  murakkab 

tuzilmani tashkil etishi mumkin.  

 

Misol.

  INTERNET  kompyuter  tarmog‘i  mashxur  global  tarmoq  hisoblanadi. 

Uning tarkibiga ko‘pgina erkin birlashgan tarmoqlar kiradi. INTERNETga kiruvchi 

xar  bir  tarmoq  ichida  aniq  aloqa  tuzilmasi  va  ma’lum  boshqaruv  tarkibi  mavjud. 

INTERNET  ichida  ma’lum  bir  foydalanuvchi  uchun  turli  tarmoklar  o‘rtasidagi 

birlashish tuzilmasi va usullari xech qanaqa axamiyatga ega emas.  

 

Hozirdagi  kunda  xar  qanday  boshqaruv  tizimining  ajralmas  unsuri  bo‘lib 

qolgan shaxsiy kompyuterlar lokal hisoblash tarmog‘i yaratish borasida shov-shuvga 

sabab bo‘lmoqda. Bu  xam o‘z  navbatida zamonaviy axborot texnologiyasini  ishlab 

chiqish zaruriyatini keltirib chiqardi.  

 

SHaxsiy  kompyuterlar  fan  va  texnika,  ishlab  chiqarishning  turli  tarmoqlarida 

qo‘llash  amaliyoti  shuni  ko‘rsatdiki,  hisoblash  texnikasini  tatbiq  qilishda  aloxida 

SHK emas, balki lokal hisoblash tarmoqlari ko‘proq samara beradi. 

 

Xar 

qanday 

kommunikatsiya 

tarmog‘i 

albatta 

quyidagi 

asosiy 

komponentlarni:  uzatish  (peredatchik),  xabar,  uzatish  vositasi,  qabul  qilish 

(priyomnik)ni o‘z ichiga oladi.