Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти



Download 3,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet110/258
Sana21.01.2022
Hajmi3,58 Mb.
#394022
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   258
Bog'liq
investitsiya-converted

2 – savol bayoni.
 Har qaysi investor ma’lum bir mamlakat va uning hududiga 
investitsiya  kiritishdan  avval  o‘sha  mamlakat  va  hududning  investitsiya  muhitini 
baholash,  uning  jozibadorligini  aniqlashga  kirishadi.  Albatta,  bunda  yuqorida  ko‘rib 
o‘tilgan omillar o‘rganiladi, tahlil qilinadi va shu asosda investitsiya qarorlari qabul 
qilinadi.  
Xorijiy  investor  uchun  yuqorida  qayd  qilingan  barcha  omillar  muhimdir. 
Shuning  uchun  ham  rivojlangan  ko‘pgina  mamlakatlarda  investitsiya  loyihalarini 
baholaydigan,  investitsiyalar  qo‘yilishiga  talab  bo‘lgan  davlatlarning  investitsiya 
muhitini  o‘rganadigan  va  aniq  xulosa  va  ma’lumotlarni  investorlar  uchun  taqdim 
etuvchi  maxsus  firmalar,  tashkilotlar  mavjuddir.  Masalan:  Shvesariya,  Germaniya 
kabi  qator  mamlakatlarning  nufuzli  axborot  xizmatlari  davlatning  iqtisodiy,  siyosiy 


122 
 
va ijtimoiy holatini baholash uchun har biri «0» dan «4» gacha bo‘lgan (0-qoniqarsiz 
va  4-o‘ta  qulay)  4  balli  shkala  bo‘yicha  baholanadigan  15  ta  muhim  ko‘rsatkichni 
hisobga oladigan «
BERI
»
58
 (business environment risk index)ni qo‘llaydi.  
Quyidagi  8.1-rasmda  ular  investitsiya  qarorlarini  qabul  qilish  bo‘yicha 
ahamiyatidan kelib chiqib aks ettirilgan.  8.1-rasmdan ko‘rinadiki, «
BERI
» indeksiga 
kirgan ko‘rsatkichlar orasida siyosiy barqarorlik (0,12 ball) eng katta ahamiyatga ega. 
Tahlillar  ko‘rsatishicha,  G‘arb  ekspertlari,  aynan,  harbiy  harakatlar  yoki  ichki 
vaziyatning  keskinlashuvi  yuz  bergani  bois,  shuningdek,  iqtisodiy  va  siyosiy 
nobarqarorlik tufayli Gruziya, Moldava va Tojikistonga reytinglarda so‘nggi o‘rinlar 
berishgan, ya’ni ular «BERI» indeksining eng past ko‘rsatkichi darajasiga ega.  
Mazkur usulning mohiyati shundaki, obro‘li ekspertlarni
59
 tanlash asosida va ularga 5 
balli  (0  dan  4  ballgacha  va  ularning  yig‘indisi  1  ga  teng)  shkalada  15  ta  asosiy 
mezonlar  bo‘yicha  mamlakat  riskini  baholash  taklif  etiladi.  Ushbu  usulda  baholash 
mezonlari va ularning qiymatlari quyidagilardan iborat
60

– siyosiy barqarorlik (0,12); 
– xorijiy investitsiyalarga bo‘lgan munosabat (0,06); 
–  milliylashtirilishi  xavfi  (0,06),  agar  mamlakat  qonunchiligida  mulkni  haq 
to‘lamasdan ekspropriatsiya qilish ko‘zda tutilgan bo‘lsa, 0 ball qo‘yiladi; 
– valyutaning devalvatsiya qilinish ehtimoli va darajasi (0,06); 
– to‘lov balansining holati (0,06); 
– biznesning byurokratlashish darajasi (0,04); 
– iqtisodiy o‘sish sur’ati (0,1); 
– valyutaning erkin almashinuv darajasi (0,1); 
– shartnoma majburiyatlarini bajarish soni (0,06); 
– mehnat unumdorligi darajasi va ish haqi harajatlari (0,08); 
– yuridik va marketing maslahatlarini olish, malakali mutaxassislarni jalb qilish 
imkoniyati (0,02); 
– aloqa va transportni tashkil qilish (0,04); 
– davlat organlari va jamoat tashkilotlarining munosabatlari (0,04); 
– qisqa muddatli kreditlarni olish shartlari (0,08); 
– uzoq muddatli kreditlar, xususiy kapitalni olish, foydalanish shartlari (0,08). 
Umuman  olganda,  «
BERI
»  xizmati  bu  borada  katta  obro‘  qozongan 
tashkilotdir.  Mazkur  tashkilot  kapital  import  qiluvchi  mamlakatlardagi  investitsiya 
muhitini  tahlil  qilib,  investitsiyalarning  risklilik  darajasini  aniqlab  beradi.  «
BERI
» 
xizmati  matbuotlar  orqali  turlicha  indekslar  bilan  investorlarning  xorijiy 
mamlakatlarga investitsiya qo‘yishining xavf-xatarlilik, risk darajasini aniqlab beradi.  
Hozirda  bu  xizmat  ko‘rsatuvchi  tashkilot  55  dan  ortiq  kapital  import  qiluvchi 
mamlakatlardagi  investitsiya  muhitini  15  ta  ko‘rsatkichni  qamrab  oluvchi  mezon 
(ball)  bilan  baholamoqda.  Bunda  mamlakat  investitsiya  muhiti  qanchalik  yuqori 
ballga  ega  bo‘lsa,  u  shunchalik  barqaror  mamlakat  hisoblanadi.  Bu  ball  indekslarini 
hisoblashda  siyosiy,  iqtisodiy,  ijtimoiy  omillar  ta’siri  ham  hisobga  olinadi.  Bu 
tashkilot  faqatgina  hozirgi  joriy  davrnigina  emas,  balki  istiqbolda  kutilayotgan 
o‘zgarishlarni  ham  baholaydi.  Bir  vaqtning  o‘zida,  investitsiyalar  samaradorligini 
 
58
 Shu nomdagi firma tomonidan ishlab chiqilgan. 
59
 Odatda, ekspertlarning umumiy soni taxminan 100 nafardan iborat bo‘ladi. 
60
 Vaxabov A.V., Xajibakiev Sh.X., Muminov N.G. Xorijiy investitsiyalar. O‘quv qo‘llanma.  – T.: «Moliya», 2010. – 
B. 155-156.
 


123 
 
aniqlash  ularni  safarbar  etishning  istiqbollarini  bashoratlashda  muhim  ahamiyatga 
ega. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Download 3,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   258




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish