Globalization process and ethics problems

«Ichindagi 
ichindadir» 
nomli asarida «So‘z – idrok qilishda so‘zga muhtoj bo‘lganlar uchundir.  
So‘zsiz  idrok  etganning  so‘zga  qanday  ehtiyoji  qoladi?  Idrok  eta  bilgani  uchun 
ko‘klarning,  erning  hammasi  so‘zdir.  Hafif  bir  sasni  eshitganga  baqirib-
chaqirishning  nima  hojati  bor?  Dunyo  ham  Qur’ondagi  «Bo‘l»  (Uning  amri  bo‘l 
demak edi.  U hamon bo‘ldi) so‘zidan bino bo‘lgandir», degan fikrni bildirib ketadi.  
Shunday ekan, so‘zlarni mazmun bilan boyitish ham muhimdir.  Chiroyli nutq egasi 
o‘z nutqi bilan bir necha marotabagina odamlarni o‘ziga jalb qilishi mumkin.  Lekin 

---

76 
 
mazmunsiz chiroyli so‘zlar odamlarni me’dasiga tegadi.  Ish, martaba, kechinmalar 
va  kayfiyatning  yomonligi,  betoblik  atrofdagilar  bilan  qo‘pol  muomalada  bo‘lish 
huquqini bermaydi.  Hatto buyruqni ham muloyimliq bosiq ohang bilan va shu qatori 
bir  vaqtda  ishga  doir  qat’iyyatlik  bilan  berish  mumkin.  Buyruq  ohangidan  faqat 
bajarilishi shart va majbur bo‘lgan  soxalarda Ya’ni harbiylar foydalanishi mumkin.  
Muhokama  - 
ma’lum  bir  masala  yuzasidan  ko‘pchilikni  fikrini  tuplashni, 
ma’lum  to‘xtamlariga  kelishini  anglatadi.  Muhokamada  baxs  predmetining  hamma 
tomonlari  nazarga  tashlanadi.  Xar  bir  ishtirokchi  o‘zining  erkin  fikrlarini  o‘rtaga 
tashlaydi.  Mavzu  ishtirokchilarning  turli  xajmdagi  diologlari,  monologlari  asosida 
yoritiladi.  Muhokamada  fikrni  og‘zaki  bayon  etishning  xar-hil  usullaridan 
foydalaniladi.  
Murojaat  qilish
  –  insondan  ko‘p  narsani  talab  qilmaydi.    U  kishini  tarbiya 
ko‘rganligidan dalolat beruvchi harakatlar majmuasidir. Aslida murojaat qilish har 
–  xil  kechib,  bu  insonni  qayerda,  kim  bilan,  qay  paytda,  suhbatdosh  bilan  o‘zaro 
munosabatdan  kelib  chiqqan  xolda  bildiriladi.  Murojaat  qilib  aytilayotgan  so‘zlar 
nafaqat  unga  bo‘lgan  hurmat  balki,  maqsadga  muvofiqlikda  ham  qo‘llanadi.   
 
Murojaat  qilib  aytilayotgan  so‘zlar  nafaqat  hurmat  belgisi,  balki,  maqsadga 
erishish  vositasi  hamdir.  Murojaat  vaziyatga,  sharoitga,  jamoaga,  muhitga  qarab 
yakka shaxsga yoki jamoaga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Biroq, barcha murojaatlar axloq 
me’yorlariga bo‘ysingandagina ijobiy natija berishi mumkin.  
Insoniy  munosabatlarda  aytilayotgan  so‘zlar  faqat  axloqiy  me’yorlarga 
tayanadi.  Bu  esa  qarindoshlar,  sevishganlar,  er-xotin,  do‘stu-birodar,  mansabdor 
shaxs  va  xodim  o‘rtasidagi  munosabatlarda  qo‘llaniladigan  so‘zlar  turlicha 
bo‘lishini anglatadi. Murojaat ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-tarbiyaviy ahamiyatga ega 
bo‘lgan munosabat turi bo‘lib, ular og‘zaki yoki yozma ko‘rinishga ega. Murojaat 
qilish ham bir necha turlarga bo‘linadi: 
ular – rasmiy, ishonchli, intim va egasiz.  
Rasmiy  murojaatlarda 
«xonimlar  va  janoblar»  deb  jamoatga  murojaat 
qilinadi.  Rasmiy  murojaatlar  mehnat  jamoasida  rahbarga,  ishlab  chiqarish 
korxonalarida  yetakchi  mutaxassisga,  ta’lim  muassasalarida  ta’lim  beruvchi 
ustozga,  harbiy  va  huquq  tartibot  organlarida  unvoni  katta  zobitlarga,  davlat 

---

77 
 
ahamiyatiga molik tadbirlarda jinsga qarab yoki barchaga rasmiy murojaat qilinadi.  
M:  yakka  shaxsga  nisbatan  janob  Toxirov  deb  murojaat  qilish  mumkin.  Agar 
familiya  ishlatilmasa  janob  direktor,  direktor  xonim  deb  murojat  qilish  maqsadga 
muvofiq.  O‘rtoq  Abdullaev,  o‘rtoq  general,  ya’ni  “o‘rtoq”  so‘zi  harbiylar 
qo‘llaydilar.  elchilar hamda yuqori martabali insonlarga nisbatan 
“Janobi oliylari”
 
deb murojaat qilinadi. Rasmiy  munosabatda faqat sizlab gaplashiladi.  Rahbarning 
qo‘l  ostidagi  barcha  kishilar  bilan  bo‘lgan  munosabatida  ham,  9  yoshdan  yuqori 
bo‘lgan  maktab  o‘quvchilardan  tortib,  talabalar  bilan  bo‘lgan  munosabatda  ham, 
notanish insonga murojaat qilganingizda ham sizlab murojaat qilinadi.