О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi e. D. Yusupov, Z. K. Kusharov

Menejment funksiyasi deganda
 - u yoki bu obyektni boshqarishga 
oid  aniq  vazifalarni  hal  etishga  qaratilgan  bir  turdjagi  ishlar  majmui 
tushuniladi. 
Menejment  funksiyalari  boshqaruvchi  va  boshqariluvchi  tizimlarni 
bir butun qilib bog‘lab, aniq majburiyatlar bilan tavsiflaydi.  
Menejment  funksiyalariga  tadqiqotchilar  о‘zlarini  nazariy  qarashlari 
asosida yondashganlar. Masalan Teylorning fikricha, har bir xizmatchi eng 
yuqori  lavozimdan  eng  quyi  lavozimgacha  imkoni  boricha  oz  sonli 
vazifani  bajarishi  kerak.  Ba’zi  mutaxassislar  о‘z  qarashlarida  menejment 
funksiyalarining  asosiy  tayanchini  mazmuniy  tomonga  emas,  balki 
axborotli tomonga yо‘naltirganlar.  
Menejment  funksiyasi  deganda  -  ular  eng  avval  axborotga  ishlov 
berilishidagi tashkiliy faoliyat, ya’ni shunday zarur mehnat faoliyati turiga 
bevosita  axborotni  ishlab  chiqarishni  boshqaruvning  manfaati  uchun 
harakati va ishlatilishi bilan bog‘liqligi, shu jumladan, zarur qarorlar ishlab 
chiqilishi 
tushuniladi. 
Ayrim 
mualliflar 
menejment 
funksiyasini 
menejment  subyektlarini  harakat  operatsiyasi  desa,  boshqasi  ijtimoiy 
jamiyat  birlashmasi  faoliyatining  bir  qismini  tartibga  solinishi  deydi, 
uchinchisi  esa  obyektiv  zarur,  barqaror  takrorlanuvchi  harakat  degan 
xulosaga kelishgan. 
Yirik  mutafakkirlardan  biri  A.Fayol  boshqaruvchining  korxonada 
bajariladigan barcha funksiyalarini quyidagi oltita guruhga bо‘lgan: 
1.
 
texnik (ishlab chiqarish, yasash, qayta ishlash). 
2.
 
tijorat (sotib olish, sotish, almashtirish). 
3.
 
moliyaviy (kapital topish, uni boshqarish). 
4.
 
himoyalash (mulkni va shaxsni himoyalash). 
5.
 
hisob-kitob (muvozanat, sarflar, statistika). 
6.
 
ma’muriy (ish olib borish, tashkil qilish, farmon chiqarish va 
nazorat). 
A.Fayol boshqarishning umumiy funksiyalarini turkumlashda yagona 
muallif  hisoblanadi.  A.Fayolning  fikricha  ma’muriy  funksiya  korxona 
rahbari  zimmasidagi  eng  katta  о‘rinni  egallovchi  majburiyatdir.  U 
rahbarning predmeti sifatida quyidagilarni bildirgan: 
-oldindan kо‘ra bilish (kelajakni о‘rganish va harakat yaratish); 
-tashkil qilish (korxonaning moddiy-texnika bazasini yaratish); 
-farmon berish (korxona xodimlarini harakatga keltirish); 
-tartibga  keltirish  (barcha  jarayonlarni,  harakat  va  intilishlarni 
birlashtirish); 

---

90
 
 
-nazorat  qilish  (qonun-qoidalarga,  chiqarilgan  farmonlarga  rioya 
qilinishini kuzatish). 
Demak,  boshqaruv  muayyan  funksiyalar  orqali  amalga  oshiriladi. 
Funksiyalarni aniqlash, ularning mohiyatini ochish va о‘rganish boshqaruv 
jarayonini tо‘g‘ri tashkil qilishning muhim shartidir. 
Boshqaruv  funksiyalarining  mazmuni  u  yoki  bu  faoliyatni  tashkil 
qilishdan  kelib  chiqadi.  Masalan,  ishlab  chiqarishning  dastlabki  
bosqichida: 
•  loyihalash; 
•  konstruktorlik; 
•  rejalashtirish  kabi  ishlarni  bajarish  bilan  bog‘liq  funksiyalar  paydo 
bо‘ladi.  Keyingi  funksiyalar  ishlab chiqarishni  tay-yorlash,  ya’ni, 
•  mahsulot  tayyorlash  texnologiyayeini  ishlab  chiqish; 
•  mehnat  normalari,  materiaplari  sarfini  belgilash; 
•  asbob-uskunalarni  tayyorlash  kabi  ishlarni  bajarish  bilanbog‘liq  
funksiyalar  paydo  bо‘ladi.