Geografiya 10 sinf 2017. indd


Modda  va  energiyaning  aylanma  harakati



Download 1,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/140
Sana18.01.2022
Hajmi1,96 Mb.
#386889
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   140
Bog'liq
Geografiya o‘rta ta’lim muassasalarining 10-sinfi va o‘rta maxsu (1)

Modda  va  energiyaning  aylanma  harakati
.  Geografi k  qobiqda  mod-
da  va  energiyaning  aylanma  harakati  uning  bir  butunligini  ta’minlaydi. 
Aylanma  harakatda  litosfera,  gidrosfera,  atmosfera  va  biosferadagi  mod-
dalar  ishtirok  etadi.  Litosferada,  asosan, 
gipergenez zonasigacha
,  ya’ni 
nuragan  g‘ovak  jinslar  tarqalgan  chegaragacha  bo‘lgan  moddalar  aylan-
ma  harakatda  ishtirok  etadi. 
Atmosferada aylanma harakat
  atmosfera-
ning  umumiy  sirkulyatsiyasida  namoyon  bo‘ladi,  sayyoraviy  miqyosda-
gi  shamollar  (havo  oqimi)ning  shakllanishi  sodir  bo‘ladi. Atmosferaning 
umumiy  sirkulyatsiyasiga  mintaqaviy  va  mahalliy  aylanma  harakatlar 
qo‘shiladi. 
Gidrosferada suvning katta va kichik aylanma harakati
  so-
dir  bo‘ladi.  Okeanda  suv  massalarining  gorizontal  va  vertikal  aylanma 
harakati,  quruqlikda  suvning  daryo  o‘zanlari  bo‘ylab  oqishi,  ko‘llarning, 
muzliklarning  va  yerosti  suvlarining  hosil  bo‘lishi  va  boshqalar  kuzati-
ladi.  Katta  ahamiyatga  ega 
biologik aylanma harakat
  –  organik  mod-
dalarning  hosil  bo‘lishi  va  parchalanishida  namoyon  bo‘ladi. 
Aylanma  harakatlar  murakkabligi  bo‘yicha  turlichadir. Ayrim  aylanma 
harakatlarda  moddaning 
mexanik aralashmasi
  (masalan,  atmosfe raning 
umumiy  sirkulyatsiyasi,  okean  oqimlari)  yuz  bersa,  boshqalarida  modda 
holatining  o‘zgarishi  (masalan,  suvning  aylanma  harakatida  gaz,  suyuq, 
qattiq  holatga  o‘tishi)  kuzatiladi,  uchinchi  xilida  esa  kimyoviy  aylanish 
(fotosintez  reaksiyasi)  kuzatiladi. 
Bir  butunlik  hamda  modda  va  energiyaning  aylanma  harakati  qo-
nuniyatlarini  o‘rganish  tabiatdan,  uning  boyliklaridan  to‘g‘ri  foydala-
nishda  juda  muhim. 

Download 1,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   140




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish