20-rasm.
Okeaniyaning tarkibiy qismlari
116
nisbatan yirik orollar, asosan, mintaqaning janubi-g‘arbiy qismida joy-
lashgan bo‘lsa, qolgan kichik va mayda orollar Tinch okean akvatori-
yasida keng maydonda tarqoq ravishda joylashgan. Tinch okean akva-
toriyasining 1/3 qismini Okeaniya orollari tashkil qiladi.
Asosan ekvatorial, subekvatorial, tropik, subtropik va mo‘tadil min-
taqalar hududida joylashgan. Yog‘in miqdori 1500–4000 mmni, o‘rtacha
harorat esa +24° C; +28° C ni tashkil etadi. Yirik tog‘li orollarda qi-
zil, tog‘ laterit, tog‘ o‘tloq, jigarrang qo‘ng‘ir, jigarrang tuproq turlari
tarqalgan. Atollarda esa nisbatan past unumli, g‘ovaksimon, suvni o‘zi-
da saqlash imkoniyatiga ega bo‘lmagan tuproqlar mavjud. Suv resurslari
bilan yaxshi ta’minlangan. Sepik (1126 km), Flay (1050 km), Uaikato
(425 km) Okeaniyaning eng yirik daryolari hisoblanadi. Orollarda min-
eral resurslardan nikel (Yangi Kaledoniya), neft va gaz (Papua-Yan-
gi Gvineya, Yangi Zelandiya), mis (Papua-Yangi Gvineya), oltin (Pap-
ua-Yangi Gvineya, Fidji), fosfat (Nauru), dengiz hudularidagi iqtisodiy
zonalarda temir-marganes qotishmalari, kobalt kabilar qazib olinadi.
Okeaniya orollari davlatlarining asosiy qismi aholi soni kam bo‘lgan
davlatlar hisoblanadi. Aholisi, asosan, avstraloid kichik irqiga man-
sub polinez, melanez, mikronez va papuaslardan tashkil topgan. Milliy
tarkibida turli qabila va urug‘ vakillarining salmog‘i yuqori. Ular papuas
va avstronez oilalariga mansub. Lekin, mahalliy tillar deyarli muomala-
da emas. Asosan, muloqotda ingliz va fransuz tillaridan foydalaniladi.
Xristian diniga e’tiqod qiluvchilar salmog‘i yuqori, bundan tashqari, qa-
bilalarda an’anaviy dinlarga e’tiqod qiluvchilar ham bor.
Tabiiy resurslarga kambag‘alligi, orollararo aloqalarda qiyinchiliklar-
ning mavjudligi, mineral resurslar miqdorining chegaralanganligi, asosiy
eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarish jarayoni xalqaro monopoliyalar
qo‘l ostida to‘planganligi Okeaniya davlatlari iqtisodiyoti rivojlanishi-
ga ta’sir ko‘rsatadi. Aholining asosiy faoliyat sohasi qishloq xo‘jaligi
hisoblanadi. Unda eksportbop monokul’tura ekinlari yetishtirish (kokos
pal’masi, shakarqamish, ananas, banan, kofe, kakao) asosiy o‘rin tu-
tadi. Okeaniya davlatlari jahon bo‘yicha kopra (quritilgan kokos) eks-
portining 10%, ananas hosilining 90% ini beradi. Chorvachilik, asosan,
yirik orollar hududida rivojlangan. Chorva mollari soni bo‘yicha min-
taqa davlatlari orasida Yangi Zelandiya yetakchilik qiladi (21-rasm).
Dengiz biologik resurslariga ega bo‘lgan mintaqa davlatlari qish-
loq xo‘jaligida baliqchilik sohasi so‘nggi yillarda rivojlanib bormoqda.
117
Sanoatida asosan eksportbop qishloq xo‘jalik mahsulotlarga birlamchi
qay ta ishlov berish, o‘rmon va konchilik sanoati korxonalari faoliyat
olib boradi. Tabiiy rekreatsion resurslar ta’sirida xalqaro turizm rivoj-
lanmoqda. Ayniqsa, Fidji, Solomon orollari sayyohlar eng ko‘p tashrif
buyuradigan hududlar bo‘lib hisoblanadi.
Okeaniya davlatlari orasida
Do'stlaringiz bilan baham: |