O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

Oilaviy biznesdagi bandlik masalasida oilani yoki biznesni 

ustun qo‘yish holatlari 

 

Mavjud holatlar 

Oila birinchi bo‘lgan 

holatda 

Biznes birinchi bo‘lgan 

holatda 

Oila a’zolarining 

bandligini ta’minlash 

 

Malakasidan  qat’i  nazar 

oila  a’zolarining  bandligini 

ta’minlash

 

Har  qanday  ishga  qabul  qili-

nuvchilar  uchun  malakaga 

asoslangan ishga yollash 

Rag‘batlantirish 

Tajriba  va  natijadorligidan 

qat’i nazar hammaga bir xil 

to‘lov 

Tajriba  va  natijaga  asoslangan 

ish  haqi  va  rag‘batlantirish 

tizimi 

Rahbarlik 

Munosiblik va malakasidan 

qat’i  nazar  oilada  kattalar 

rahbarligiga asoslanish. 

Kelib  chiqishidan  qat’i  nazar 

munosiblik  va  malakaga  asos-

langan 

holda 

rahbarlikka 

tayinlash. 

Resurslarni 

taqsimlash 

Biznes  resurslari  shaxsiy 

ehtiyoj uchun ishlatiladi 

Biznes  resurslari  faqat  biznes 

uchun 

ishlatiladi 

– 

oila 

ehtiyojlarini 

qanoatlantirish 

uchun  alohida  rezerv  fondi 

tashkil etiladi 

Qaror qabul qilish 

Bir  tomonlama  va  oilaning 

eng  katta  a’zosiga  markaz-

lashgan. 

Har  tomonlama  boshqaruv 

tuzilmasiga 

mos 

ravishda 

amalga oshiriladi. 

 

Odatda  oilaviy  biznes  rivojlanib  borishi  bilan  hamda  turli 

ehtiyoji  mavjud  oila  a’zolarning  turli  rollarni  bajarishi  natijasida 

ushbu  masala  yanada  murakkablashib  boradi.  Oilaviy  biznesda 

mulkdor hisoblangan oila a’zosi boshqa funksiyalarni ham bajarishi 

mumkin. Masalan quyidagicha: 

-

 

faqat mulkdor; 

-

 

mulkdor/menejer; 

-

 

mulkdor/oila a’zosi; 

-

 

mulkdor/oila a’zosi/menejer; 

-

 

mulkdor/direktor; 

-

 

mulkdor/oila a’zosi/direktor; 

-

 

mulkdor/oila a’zosi/direktor/menejer.  

Oilaviy  biznesning  menejerlari  biznes  doirasidagi  ularning 

boshqa rollariga bog‘liq holda turli xildagi motivlari mavjud bo‘ladi. 

Ushbu jabhada umumiy muammo oila a’zosi bo‘lgan va  bo‘lmagan 

menejerlarga nisbatan turli xildagi munosabatdir. Aksariyat oilaviy 

bizneslarda asosiy menejment lavozimlarini barchasi yoki bir qismi 

qat’i  ravishda  oila  a’zolari  uchun  band  qilib  qo‘yiladi.  Ushbu  holat 

kelgusida  qancha  ishlashidan  qat’i  nazar  hech  qachon  ijroiya 

organda  ishlay  olmasligini  biladigan  oila  a’zosi  bo‘lmagan 

---

 

52 

menejerlarning  motivatsiyasi  va  samaradorligiga  ta’sir  qiladi. 

Natijada,  ko‘pchilik  oilaviy  bizneslar  malakali  tashqi  menejerlarni 

jalb qilish va saqlab qolish masalasida doimo qiynalishadi. Aniq va 

adolatli  (oila  a’zosi  bo‘lgan  va  bo‘lmaganlar  uchun)  bandlik 

siyosatining shakllantirilishi oilaviy biznesga ularning eng yaxshi va 

malakali  xodimlarni  rag‘batlantiriish  va  biznes  rivojlanishidan 

manfaatdor  tarzda  ushlab  turishni  oson  qilib  qo‘yadi.  Bunday 

siyosat  u  oila  a’zosi  bo‘lish  bo‘lmasligidan  qat’i  nazar  ishchining 

xohishlarini ularning samaradorligiga bog‘liq qilib qo‘yadi. 

Boshqaruv  tizimining  takomillashganligi  nuqtayi  nazaridan 

“Sizning  oilaviy  biznesingiz  quyidagi  mexanizm  va  amaliyotlarga 

egami?” nomli o‘tkazilgan so‘rovnoma natijalari quyidagicha bo‘lgan 

(2.6-rasm).  

 

 

 

2.6-rasm.