Toshkent davlat yuridik instituti ekologiya huquqi

Xalqaro-huquqiy  muhofaza  qilish  ob
’
yektiga
  havo  basseyni,  fazo,  dunyo 
okeani,  Antarktika,  ko
‘
chib  yuruvchi  hayvonlar  va  qushlar  kiradi. 
Xalqaro-
huquqiy  tabiiy  resurslarga
  implementatsiya  qilingan  milliy  qonunlar  asosida 
muhofaza  qilinadigan  va  ulardan  foydalanadigan  tabiiy  ob
’
yektlar  kiradi.  Ularga 
ikki va undan ortiq mamlakatlar hududlarida joylashgan daryolar, ko
‘
llar, dengizlar 
hamda  Xalqaro  Qizil  kitobga  kiritilgan noyob  va  yo
‘
q  bo
‘
lib  ketayotgan o
‘
simlik 
va hayvonot dunyosi turlarini misol qilib keltirish mumkin. 
Havo  basseyniga  Yerning  atmosfera  qatlami  kiradi.  Garchand  uning 
muhofazasi  milliy  qonunlar  bilan  ham  tartibga  solinsa-da,  lekin  atmosfera 
qatlamidagi  iqlim  resurslari  doimo  sirkulyatsiya  (aylanma  harakat)da  bo
‘
lgani 
uchun  ham  bu  qatlamdagi  barcha  jarayonlar  hech  qanday  ma
’
muriy  chegaraga 
bo
‘
ysunmaydi va xalqaro huquq asosida tartibga solinadi. 
Havo  basseynining  xalqaro  muhofazasi  asosan  to
‘
rt  yo
‘
nalishda  amalga 
oshiriladi:
 
1) iqlim va ob-havoga salbiy ta
’
sirning oldini olish; 
2) atmosfera havosini ifloslantirishni davlatlararo tarqalishining oldini olish va 
bartaraf qilish; 
3) ozon qatlamini yemirilishdan muhofazalash; 
4)  atmosfera  havosini  nazoratlash  va  tozalash  borasidagi  xalqaro  hamkorlikni 
rivojlantirish. 
Fazo 
—
 
havo basseynidan farqli, biron-bir davlat yuridiksiyasiga kirmaydigan 
xalqaro  huquq  ob
’
yekti  hisoblanadi.
  Bu  o
‘
rinda  1963-yil  BM
Т
  Bosh 
Assambleyasining  «Kosmik  kenglikdan  foydalanishda  davlatlar  faoliyatining 
huquqiy prinsiplari Deklaratsiyasi» va 1967-yildagi «Fazo kengligi, Oy va boshqa 
osmon  jinslaridan  foydalanish  va  ularni  tadqiq  qilishda  davlatlar  faoliyatining 
prinsiplari  to
‘
g
‘
risida»gi  kelishuvlarni  misol  qilib  olsak  bo
‘
ladi.  Bu  xalqaro 

---

me
’
yoriy  hujjatlarga  muvofiq  fazo  umuminsoniyat  boyligi  hisoblanadi,  undan 
foydalanish faqatgina tinchlik yo
‘
lida amalga oshiriladi hamda fazoni ifloslantirish 
va  unga  salbiy  ta
’
sir  ko
‘
rsatishga  yo
‘
l  qo
‘
yilmaydi.  Ammo  hozirgi  kunda  fazoni 
«zabt 
etgan» 
mamlakatlar 
undan 
militaristik 
yo
‘
lda 
foydalanishni 
to
‘
xtatayotganlari  yo
‘
q.  Fazoda  minglab  harbiy-shpion  fazo  kemalari  uchib 
yuribdi. Kosmosda 3,5 mln dan oshiq turli ko
‘
rinishdagi fazoviy chiqitlar mavjud 
va ular erkin harakatdadir.