Узбекистон республикаси кишлок ва сув хужалиги вазирлиги

Tuproqlar 
Tuproqlar bonitetining ballari 
Yuqori 
ma-
daniylashgan 
O‘rtacha  ma-
daniylashgan 
Kam  mada-
niylashgan.  
1 
2 
3 
4 
Qadimdan sug‘orilib kelinayotgan tuproqlar.  
Bo‘z 
O‘tloqi – bo‘z 
Bo‘z tuproqlar mintaqasidagi o‘tloq 
Taqir 
O‘tloqi – taqir 
100 
100 
100 
90 
100 
90 
80 
80 
70 
80 
70 
60 
60 
60 
60 

---

 
64 
Dasht mintaqasidagi o‘tloq 
100 
80 
60 
 Yangidan sug‘orilayotgan yerlardagi tuproqlar  
Och tusli bo‘z 
Tipik  bo‘z 
O‘tloqi bo‘z 
Bo‘z – o‘tloqi 
Bo‘z tuproqlar mintaqasidagi o‘tloq 
Bo‘z tuproqlar mintaqasidagi botqoq   
O‘tloq 
Sur tusli qo‘ng‘ir 
Sur tusli qo‘ng‘ir-o‘tloq  
Taqir 
Taqir – o‘tloqi  
O‘tloqi – taqir 
Dasht mintaqasidagi taqir 
Dasht mintaqasidagi botqoq – o‘tloq 
100 
100 
90 
90 
90 
- 
60 
- 
80 
90 
80 
 
 
80 
80 
70 
70 
70 
70 
50 
65 
60 
70 
60 
70 
60 
60 
60 
50 
50 
50 
50 
40 
50 
50 
50 
50 
50 
40 
Yangi o‘zlashtirilgan yerlardagi tuproqlar 
Och tusli –bo‘z 
Tipik bo‘z 
O‘tloqi bo‘z 
Bo‘z o‘tloqi 
Bo‘z tuproqlar mintaqasidagi o‘tloq 
Bo‘z tuproqlar mintaqasidagi botqoq  
– o‘tloqi 
Sur tusli qo‘ng‘ir 
Sur tusli qo‘ng‘ir o‘tloqi 
Taqir 
O‘tloqi – taqir 
Taqir o‘tloqi  
Dasht mintaqasidagi o‘tloq 
Dasht mintaqasidagi botqoq – o‘tloqi 
Dasht qumlar 
Qumli o‘tloq 
- 
- 
- 
- 
 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
50 
50 
50 
50 
50 
50 
40 
30 
40 
50 
50 
50 
50 
40 
50 
50 
 
Ushbu  jadval  qulay  sharoitda  yetilgan,  ya’ni  sho‘rlanmagan  va  eroziyaga 
uchramagan,  mexanik  tarkibi  va  yer  osti  qatlamining  sizot  suvlarining 
o‘tkazuvchanligi  yaxshi  bo‘lgan  tuproqlarning  sifati  to‘g‘risida  tasavvurga  ega 
bo‘lish  imkonini  beradi.  Lekin,  amaliy  sharoitda  uchraydigan  tuproqlarning 
xususiyatlari turlichadir. Unimdorlikning pasaytiruvchi turli-tuman xususiyatlarga 
ega  bo‘lgan  tuproqlarni  baholashda  2-8  jadvallardagi  tegishli  pasaytirish 
koeffitsientlari qo‘llaniladi. 
Yer  unumdorligini  aniqlovchi  omillar  orasida  iqlim  alohida  o‘rin  tutadi. 
Issiq  sevar  o‘simlik  hisoblangan  g‘o‘za  uchun  eng  ahamiyatli  agroiqlim 
ko‘rsatgichlaridan  biri  –  uning  harorat  resurslari  bilan  ta’minlanganlik  yoki 

---

 
65 
foydali  harorat  yig‘indisining  10
0 
S  dan  yuqori  bo‘lishidir.  Darhaqiqat,  tuproq 
boniteti joyning kenglik mintaqalari va balandlik pog‘onalari bo‘yicha g‘o‘zaning 
termik  resurslari  bilan  ta’minlanganligiga  qarab  tabaqalanadi.  Iqlim  koeffitsienti 
yoki  bioiqlim  koeffitsientini  xisoblash  quyidagi  formula  yordamida  amalaga 
oshiriladi:  
100
х
Э
Э
Б
б
t
ф
t
кц





 
bu yerda 


ф
t
Э
- 10
0 
S dan yuqori bo‘lgan haqiqiy samarali harorat yig‘indisi; 
                 


б
t
Э
 - 
bazaviy samarali harorat yig‘indisi.  
Joyning  iqlim  bo‘yicha  bonitet  ballarini  tabaqalashtirish  6-  jadvalda 
keltirilgan. 
 
 
 
 
 
6-jadval 
Qishloq xo‘jaligi mintaqalarida kenglik va balandlik mintaqalari bo‘yicha 
omiliga ko‘ra koeffitsientlar 
T.r
№ 
Tabiiy qishloq 
xo‘jalik mintaqalari