Lot. Carbo kumir, lot. Carboneum, c mendeleyev davriy sistemasining



Download 82,73 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/2
Sana17.01.2022
Hajmi82,73 Kb.
#380973
1   2
Bog'liq
Uglerod - Vikipediya

Uglerod / Carboneum ©

Atom raqami

6

Koʻrinishi



och-qora (

grafit


), yoda shaffof (

olmos


)

Atom xossasi

Atom massasi

 

(

molyar massasi



)

12,011 (nuklidlarning tabiiy qorishmasi) 

m. a. b.

 (

g



/

mol


)

Atom radiusi

91 

pm

Ionlashish energiyasi



 

(birinchi elektron)

1085,7 (11,25) 

kJ

/



mol

 (

eV



)

Elektron konfiguratsiyasi

[He] 2s

2

 2p



2

Kimyoviy xossalari

Kovalentlik radiusi

77 

pm

Ion radiusi



16 (+4e) 260 (-4e) 

pm

Elektrmanfiylik



(poling boʻyicha)

2,55


Elektrod potensiali

Oksidlanish darajasi



4, 2, -4

Termodinamik xossalari

Zichlik


2,25 (grafit) 

g

/



sm

³

Solishtirma issiqlik sigʻimi



0,711 

J

/(



K·mol

)

Issiqlik oʻtkazuvchanlik



1,59 

Vt

/(



m·K

)

Erish harorati



3 820 

K

Erish issiqligi



n/a 

kJ

/



mol

Qaynash harorati

5 100 

K

Qaynash issiqligi



n/a 

kJ

/



mol

Molyar hajm

5,3 

sm

³/



mol

Kristall panjarasi

Panjara tuzilishi

geksagonal

Panjara davri

3,570 

Å

Panjara/atom nisbati



n/a

Debye harorati

1860,00 

K

Uglerod



koʻpgina

qotishm


alar

(poʻlat,


choʻyan)

ning


muhim

kompon


enti

hisoblan


adi.

Tarkibid


a

Uglerod


koʻp

boʻlgan


materiall

ar

elektrod



lar,

tigellar


tayyorla

shda,


qora

porox


i.ch.da,

rudalard


an

metallar


eritib

olishda


(mas,

koks),


protivog

azlarda


yutuvchil

ar

sifatida,




kimyo

sanoatida va boshqa sohalarda qoʻllanadi. (Uglerodning olinishi va qoʻllanishi haqida yana q.

Grafit



Karbonatlar



Karbidlar

Koks


Is gazi


Uglerod (IV

)oksid, Olmos, Qurum).

Uglerod Yerdagi hayotning asosini tashkil etuvchi muhim biogen element. Odam organizmida

massa jihatidan 20,2% Uglerod mavjud. Uglerod shuningdek, oqsillar (52% atrofida), DNK va r-nK

molekulalari (37% atrofida), fermentlar, gormonlar, vitaminlar tarkibiga kiradi. Organizmning

tuzilishida qatnashuvchi va uning hayot faoliyatini taʼminlovchi turlituman organik birikmalar,

asosan, Ugleroddan iborat. Organizm uchun zarur boʻlgan energiyaning katta qismi hujayralarda

Uglerodning oksidlanishidan hosil boʻladi. Uglerod atomlari, shuningdek, Uglerod bilan boshqa

elementlar oʻrtasida mustahkam kimyoviy bogʻ hosil boʻladi, lekin bu bogʻ nisbatan yumshoq

fiziologik sharoitlarda parchalana oladi. Uglerodning kuchli oʻzlashtirilish (assimilyatsiya)

mexanizmi SO2 — fotosintez shaklida yashil oʻsimliklarda doim sodir boʻladi (oʻsimliklar har yili

100 mlrd. t. SO2 oʻzlashtiradi). Yerda SO2 ning eng koʻhna oʻzlashtirilish usuli — xemosintez

mavjud. Koʻpchilik hayvonlar Uglerodni ovqatdan tayyor organik birikma holida oladi.

Tirik organizmda quruq modda hisobida quyidagi miqdorda Uglerod boʻladi: suv oʻsimliklari va

hayvonlarida 34,5— 40%, yer usti oʻsimliklari va hayvonlarida 45,5—46,5%, bakteriyalarda 54%.

Uglerodning anchagina qismi minerallashadi va yer osti boyliklarini, chunonchi: toshkoʻmir, neft,

ohaktosh va boshqalarni hosil qiladi. Uglerod radioaktiv izotoplarining biol. va tibbiyot

tadqiqotlarida qoʻllanishi moddalar almashinuvini oʻrganishda katta ahamiyatga ega. 14S

molekulyar biologiyada oqsillar biosintezi va irsiy informatsiyalarning oʻtkazilish mexanizmini

oʻrganishda qoʻllanadi.

Uglerod birikmalari. Uglerod galogenlar bilan umumiy formulasi SX4 boʻlgan (bu yerda X—S1, F,

Vg , I) galogenidlar, oltingugurt bilan CS2,a3OT bilan (CN)2 hosil qiladi.

Uglerod (1U)xlorid (tetraxlormetan, perxlormetan) SS14 — rangsiz, xushboʻy hidli, yonmaydigan

suyuklik. Qaynash temperaturasi 76,7°, muzlash’trasi —22,9°. Suvda erimaydi, havo, yorugʻlik va

konsentrlangan sulfat kislotaga chidamli. Metanni xlorlash yoki CS2 ga xlor taʼsir ettirish yoʻli

bilan olinadi. Smola, lok, yogʻ, moy va boshqa uchun erituvchi, yongʻinni oʻchiruvchi modda

sifatida qoʻllanadi.

Uglerod (1U)ftorid CF4 — rangsiz, hidsiz gaz, suvda oz eriydi. Suyuqlanish temperaturasi —

183,6°, qaynash temperaturasi — 128°. Texnikada past trali tenzimetrlarda qoʻllanadi.

Uglerod (1U)bromid SVg4 — kristall modda, suvda oz eriydi. Suyuqlanish temperaturasi 93,7°,

kaynash temperaturasi 189,5°.

Uglerod (1U)yodid S14 — kristall modda, suvda oz eriydi. Suyuqlanish temperaturasi 17 G,

zichligi 4,32 g/sm³.




Uglerod (1U)sulfid CS2 — rangsiz, oʻziga xos hidli suyuqlik. Qaynash temperaturasi 46,26°,

muzlash temperaturasi —112, G, zichligi 1293 kg/m³. Zaxarli modda, juda tez alangalanadi.

Yonganida karbonat angidrid SO, va sulfat angidrid SO2 hosil boʻladi. Suvda oz, efir, spirt,

xloroformda yaxshi eriydi. Texnikada choʻgʻ holatdagi lista kumir ustidan oltingugurt bugʻi

oʻtkazish orqali olinadi. Turli moddalar uchun erituvchi sifatida, viskoza ipak i.ch. da, qishloq

xoʻjaligi zararkunandalariga qarshi kurashda ishlatiladi. Alangalanuvchan modda boʻlgani uchun

uni ishlatishda ehtiyot choralariga rioya qilish zarur.y.(IV)H itrid (sian yoki ditsian) (CN)2 —

rangsiz, achchiq brom hidiga oʻxshash oʻtkir hidli, zaharli gaz. Suyuqlanish temperaturasi — 20,5°,

qotish temperaturasi —34,4°, suyuq holatdagi zichligi 860 kg/m³. Suvda, spirt va efirda yaxshi

eriydi. Kimyoviy reaksiyalarda oksidlovchi va qaytaruvchi xossalarini namoyon qiladi. Simob

(P)sianidni endotermik parchalash, shuningdek, 2 valentli mis tuzlariga kaliy sianid eritmasini

taʼsir ettirish yoʻli bilan olinadi.

(Uglerodning vodorodli birikmalari, ularning olinishi va ishlatilishi haqida 

Organik kimyo

maqolasiga qarang).



Kasimova Uglerod S, Biogennie elementi, Uglerod, 1990; Par p iye v Uglerod Uglerod,

Raximov UglerodUglerod, Muftaxov Uglerod Uglerod, Anorganik kimyo, Uglerod, 2003.

Stalina Qosimova.

Uglerod - 

unsurlar davriy jadvalining

 6 unsuri, 

metallmas

.

Ko‘proq o‘rganish

Ushbu maqolada 

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi

 (2000-2005)

maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Kimyoga oid ushbu maqola 

chaladir

. Siz uni 

boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.php?ti

tle=Uglerod&action=edit)

 

Vikipediyaga

 yordam berishingiz mumkin.

Adabiyot



 

Soʻnggi tahrir 7 soatlar avval MalikxanBot tomonidan amalga oshirildi  

"

https://uz.wikipedia.org/w/index



.php?title=Uglerod&oldid=2442436



dan olindi



Download 82,73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish